Το Σέρβις Των Σκι Και Όχι Μόνο

ΤΟ ΣΕΡΒΙΣ ΤΩΝ ΣΚΙ

(και όχι μόνο!)

του Μίλτου Χειμωνίδη, Ιαν. 2012

Χαίρετε!

Πολύ συχνά, παρακολουθώντας διάφορους αθλητές να φτιάχνουν τα σκι τους στα ξενοδοχεία πριν από αγώνες, αλλά και άλλους προπονητές, παράγοντες ή γονείς αθλητών, έτριβα τα μάτια μου από την έκπληξή μου για τους τρόπους, αλλά και για τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν! Κάποιες φορές τα έτριβα (όπως και οι ίδιοι τους!) από την καπνίλα που έβγαινε από το καμένο βαξ και τα πυρακτωμένα σίδερα…

Μου κάνει εντύπωση πως όλοι όσοι ασχολούνται με το σκι και ειδικά αυτοί που έχουν χρόνια εμπειρίας ως πρώην αθλητές και νυν προπονητές ή παράγοντες, θεωρούν πως γνωρίζουν τα «μυστικά» του σωστού σέρβις! Συνεχής ενημέρωση, φίλοι μου… Όλα γύρω μας εξελίσσονται και προοδεύουν, πλέον με τέτοιο ρυθμό που συχνά το σήμερα είναι χτες, πριν καλά-καλά το πάρουμε χαμπάρι!

Έχω δει σε νεαρούς αθλητές επιπέδου της Εθνικής μας ομάδας, μέσα σε μισή σεζόν να μην τους έχουν μείνει γωνίες στα πανάκριβα αγωνιστικά τους πέδιλα, από το λανθασμένο επαναλαμβανόμενο ακόνισμα, και να έχουν γωνίες τόσο «κατεβασμένες» (ή «ανεβασμένες», εξαρτάται από ποια μεριά θα τις δεις…), που να μη μπορεί το σίδερο να λιώσει το βαξ επάνω τους…

Δεν το παίζω αυθεντία στο σέρβις των σκι και ειδικότερα όσον αφορά τα βαξ πιστεύω πως στην χώρα μας δεν μπορεί να υπάρξει αυθεντία, βασικά λόγω των συνθηκών. Από την άλλη το κατάλληλο φτιάξιμο των γωνιών θα έπρεπε να είναι εύκολο στην πράξη και να γίνεται με τον σωστό τρόπο ακόμα και στην χώρα μας. Το θέμα όμως του «γλιστρήματος», της προετοιμασίας των βάσεων των σκι και του βαξαρίσματος, σηκώνει πολλή κουβέντα και πολλή δουλειά από μέρους μας…

Σκέψου πως για να γίνεις «αυθεντία», χρειάζεται εκτός από τις γνώσεις, να έχεις και τα μέσα και το χρόνο, ώστε να πειραματιστείς και να τεστάρεις ο ίδιος, διαφορετικούς συνδυασμούς βαξ σε διάφορες συνθήκες χιονιού. Δεν αρκεί μόνο να λαμβάνεις υπόψη σου τις βασικές θερμοκρασίες ή τις ποιότητες χιονιού που αναφέρονται στις οδηγίες χρήσης των συσκευασιών τους!

Μετά από τον αφορισμό μου περί απουσίας αυθεντίας στη χώρα μας, οφείλω να αναφερθώ έστω επιγραμματικά στο συναρπαστικό θέμα της τριβολογίας (tribology), της επιστήμης δηλαδή που ασχολείται με την τριβή, πάνω στην οποία στηρίζεται όλη η τέχνη του βαξαρίσματος.

Για να «ζεσταθούμε» αναφέρω πως η εξειδίκευση της τριβολογίας άρχισε πλέον να ξεχωρίζει από την κλασική Φυσική επιστήμη και ως επί το πλείστον μεταφέρθηκε στον κλάδο των μηχανολόγων μηχανικών. Οι παλιές θεωρίες που διδάσκονταν στο σχολείο και στα πανεπιστήμια, αποσύρονται από τα βιβλία και αναθεωρούνται. Επιπλέον, κάποια από τα στοιχεία που αφορούν την τριβή δεν είναι ακόμα παντελώς ξεκαθαρισμένα και οι επιστήμονες «την ψάχνουν» ακόμα την δουλειά. Έχετε δει το ντοκιμαντέρ «What the bleep we know?…»;

Οι ειδικοί της τριβής, διαπιστώνουν πως τελικά τίποτα δεν «ακουμπάει» πραγματικά σε τίποτα! Η τριβή ανάμεσα σε δυο αλληλεπιδρώμενες επιφάνειες δεν οφείλεται στην άμεση και απόλυτη επαφή τους αλλά στην μοριακή έλξη των επιμέρους υλικών τους και τις συνεκτικές δυνάμεις που αναπτύσσονται (adhesion) καθώς και στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μεταξύ των μορίων των «εφαπτόμενων» επιφανειών.

Από τα εκατοντάδες πειράματα και δοκιμαστικά σε εργαστήρια αλλά και σε πραγματικές συνθήκες και με κάθε πιθανό σενάριο συνθηκών ή συνδυασμό υλικών, εμείς γινόμαστε αποδέκτες ενός μακρινού μόνο απόηχου. Φαίνεται λοιπόν πως ο Χ συνδυασμός στην Ψ συνθήκη είναι ο πιο αποτελεσματικός και άρα προχωράμε στην εφαρμογή του έστω και αν αδυνατούμε να κατανοήσουμε τα βασικά και θεμελιώδη « γιατί μπαμπά;» της τριβής εν προκειμένω.

Μη φοβάστε να πειραματιστείτε με της εναλλακτικές προτάσεις του σέρβις (πρέπει!), είτε αφορά τον προσωπικό σας εξοπλισμό είτε των αθλητών σας, μη θεωρείτε απόλυτα δεδομένο τίποτα, προσπαθήστε να βρείτε τι «λειτουργεί» και για εσάς…

Όταν πήγαινα σχολείο δεν διάβαζα τα μαθήματά μου και είμαι άσχετος από φυσική! Προπονητής Αλπικού σκι στην Βουλγαρία σπούδασα, οπότε καλοδεχούμενα τα σχόλια από μέρους σας και επιθυμώ να με διορθώσετε και να με ενημερώσετε για τυχόν ανακρίβειες ή ελλείψεις από μέρους μου, ώστε να μάθω και εγώ περισσότερα για το αντικείμενο.

Τουλάχιστον όμως πρέπει να γνωρίζουμε τα βασικά!

Όσα παραπάνω μαθαίνω όμως, τόσο περισσότερες απορίες μού δημιουργούνται. Μην περιμένετε εδώ να βρείτε απαντήσεις «τυφλοσούρτες» – δεν συνηθίζω να δίνω, αφού δεν πιστεύω πως υπάρχουν τέτοιες! Για αυτούς που ικανοποιούνται εύκολα, αρκεί να ψάξουν και να διαβάσουν από το διαδίκτυο τις δεκάδες υποδείξεις για το σέρβις που κυκλοφορούν, άλλωστε η κάθε εταιρία υλικών συντήρησης δίνει τέτοιες.

Αν αυτές σας καλύπτουν, δεν χρειάζεται να συνεχίσετε το διάβασμα.

Εδώ θα προσπαθήσω να δώσω βασικά το ΓΙΑΤΙ πρέπει να κάνουμε κάτι, ή τι να αποφύγουμε και ποια πιθανή συνέπεια έχει αυτό το οποίο κάνουμε, ακόμα και αν αυτό είναι κάτι που το κάνουμε μόνο από «συνήθεια» ….

Η συντήρηση-σέρβις των αγωνιστικών σκι είναι, όπως είναι και η προπονητική και η διδασκαλία γενικότερα, ένα «πάντρεμα» της επιστήμης με την τέχνη. Όπως στην οδήγηση αυτοκινήτου έτσι και εδώ, δεν αρκεί μόνο να έχεις «δίπλωμα» για να είσαι καλός οδηγός. Υπάρχουν κάποια «βασικά» που μας προτείνει η επιστήμη και υπάρχουν φυσικά και τα «μυστικά», ή η προσωπική εμπειρία (που όμως πρέπει να βασίζεται στα επιστημονικά δεδομένα) των ανθρώπων που ασχολούνται με την συντήρηση των σκι. Ανθρώπων που προφανώς αγαπούν τα πέδιλα, είτε γιατί βγάζουν το «ψωμάκι» τους από αυτά, είτε επειδή βασίζουν ακόμα και την σωματική τους ακεραιότητα στην τέλεια κατάστασή τους!

Η σωστή συντήρηση των σκι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την απόδοσή τους, ώστε αυτή να συμβαδίζει με τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά, για τα οποία τα επιλέξαμε! (Διαβάστε το αρθράκι μου για το «πώς επιλέγουμε τα πέδιλα του σκι»). Αν δεν ασχοληθούμε επισταμένα με την συντήρηση και το σέρβις τους, σίγουρα αυτά δεν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν σε πιο «ειδικές» συνθήκες. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο αγωνιστικό σκι. Πιθανότατα, με τα πέδιλά μας κακοσυντηρημένα, ο πάγος θα μας φαίνεται ακόμη πιο συμπαγής και θα μας είναι από δύσκολο μέχρι και ακατόρθωτο να κάνουμε σκι επάνω του. Το ανοιξιάτικο «ζεστό» και «βαρύ» χιόνι θα μας φαίνεται πως δεν «τσουλάει» με τίποτα. Μπορεί ακόμα να νιώθουμε πως τα πέδιλά μας δυσκολεύονται να «περάσουν» εύκολα από στροφή σε στροφή, ή πως οι «ουρές» τους δεν μας κρατάνε και τις «χάνουμε» εκεί που επιθυμούμε να «καρβάρουμε» τις στροφές μας…

Και ενώ μπορεί τις περισσότερες φορές να είναι δικαιολογία πως τα σκι μας «δεν έχουν γωνίες» ή δεν “τσουλάνε” γιατί έχουν να δουν «κεράκι» από τη δημιουργία τους (-«Γαμώ το, δεν μπορώ να κάνω σκι σήμερα…»), ΚΑΠΟΙΕΣ φορές συμβαίνει να έχουμε δίκιο!

Όλοι μας γνωρίζουμε πως αν δεν έχουμε καλά ακονισμένες γωνίες, τα πεδιλάκια μας δεν πιάνουν καλά στον πάγο και πως αν ο πάτος τους είναι «ξεραμένος», απλά δεν γλιστράνε με ταχύτητα. Έχετε όμως ακούσει πως ένα καλοδιατηρημένο και καλοβαξαρισμένο ζευγάρι σκι στρίβει πιο εύκολα, «πιβοτάρει» 30% (!) ευκολότερα από ένα αβαξάριστο, με ξερές βάσεις; Γνωρίζετε ότι ανάλογα με το πώς έχετε φτιάξει τις γωνίες του, αλλάζει η συμπεριφορά του στις στροφές σας;

Πως, όταν δεν υπάρχουν οι κατάλληλες αυλακώσεις στις βάσεις του (base structure), ακόμα και να θεωρείτε πως είναι σε «καλή κατάσταση», δεν μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα σε υγρές-θερμές συνθήκες; Ότι τελικά, η σωστή προετοιμασία των σκι, όπως και η επιλογή αγοράς τους, δεν έχει να κάνει ΜΟΝΟ με το πώς θα κάνουμε σκι σήμερα, αλλά και με το τι προσδοκίες έχουμε για τον τρόπο που επιθυμούμε να κάνουμε σκι στο μέλλον;

Θυμηθείτε ακόμη πως αν τα εργαλεία μας δεν μας βοηθούνε, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να γίνουμε καλοί «μάστορες»!

Πάμε λοιπόν να δούμε τι λέει η επιστήμη άλλα και η «τέχνη» για τον τρόπο που πρέπει να συντηρούμε τα πέδιλά μας, αλλά και για το τι είναι πιθανό να συμβαίνει εξαιτίας του τρόπου που επιλέγουμε να τα συντηρήσουμε!

Οι παρακάτω πληροφορίες είναι βασισμένες: στο σέρβις που προτείνει η εταιρία υλικών συντήρησης των σκι «SWIX» (που την εκτιμώ πολύ, περισσότερο για την «απλότητα» των επιλογών της στα βαξ, πράγμα που δίνει αίσθηση σιγουριάς) και σε διάφορα άρθρα και συνεντεύξεις ειδικών τεχνικών «servicemen», αλλά και στην προσωπική προπονητική μου εμπειρία. Θα αναφέρω σε παρενθέσεις και την Αγγλική ορολογία, σε περίπτωση που θέλετε περαιτέρω ενημέρωση από το διαδίκτυο.

Α’ ΜΕΡΟΣ

1. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΓΩΝΙΩΝ

1.1. ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΩΝΙΕΣ ΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ «base bevel» (ή «λοξότμηση» στα Ελληνικά)

Εφαρμόζοντας λοξότμηση, δηλαδή «κλίση» στις γωνίες της βάσης των σκι, επιτυγχάνεται ευκολότερη «ικανότητα στρέψης» (pivoting) του σκι και μειώνεται η πίεσή τους στο χιόνι, ειδικότερα όταν το σκι πατάει επίπεδο (flat) στις ευθείες και στα «πλατό». Έτσι τα σκι «μπαίνουν» πιο εύκολα από την µια στροφή στην άλλη και δεν «αρπάζουν» οι γωνίες τους όταν τα οδηγούμε επίπεδα.

Τα πέδιλά μας συνήθως έρχονται από το εργοστάσιο έτοιμα, με όση λοξότμηση των γωνιών των βάσεων θεωρούν οι εταιρίες πως χρειάζεται. Εξαίρεση πιθανόν να αποτελούν ακόμη οι Elan και Volkl που έβγαιναν με 0⁰ bevel, οπότε αν έχετε τέτοια καλύτερα ελέγξτε τα.

Πειραματίστηκα στα πέδιλα μου του σλάλομ δίνοντας λοξότμηση 0⁰ στις γωνίες τους, περνώντας τα από το ειδικό μηχάνημα («stone grinder») σε παγετώνα. Πιο συγκεκριμένα, στον «αλεξίσφαιρο» πάγο ήταν πραγματικά δύσκολο να ξεκινήσω τις στροφές μου, οι γωνίες «άρπαζαν» σαν διάολοι, οπότε ηττημένος τους ξαναέδωσα μισή μοίρα. Βέβαια τα σκι μου «κρατούσαν» απίστευτα, αλλά σίγουρα δεν ήταν για το δικό μου επίπεδο. Όπως λένε και στο χωριό μου «τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους κώλους» και πολύ λυπάμαι που εγώ δεν έχω τέτοιο!
Πάντως αν πρόκειται να πειραματιστείτε με αυτόν τον τρόπο, κάντε το απαραίτητα σε πάγο και όχι σε μαλακά χιόνια, αφού μόνο στα σκληρά χιόνια και στον πάγο μπορείς να νιώσεις πώς δουλεύουν οι γωνίες σου…

Όταν οι γωνίες μας έχουν μέχρι 1⁰base bevel και κρατάμε τα σκι με τους πάτους τους να εφάπτονται, δεν μπορούμε με γυμνό μάτι να παρατηρήσουμε κανένα κενό ανάμεσα από τις εφαπτόμενες γωνίες τους! Αν υπάρχει κενό, είναι σίγουρο πως κάτι δεν πάει καλά και πρέπει το συντομότερο να τα δώσουμε για σέρβις στο ειδικό μηχάνημα. Ένας πρακτικός τρόπος για να διαπιστώσετε πόσο «λίγο» είναι μία μοίρα στις γωνίες των βάσεων, φαίνεται στο παρακάτω σχέδιο:

Αν τελικά κατεβάσετε τις γωνίες των βάσεων περισσότερο από 1⁰, ενώ όπως είπαμε τα σκι σας θα «μπαίνουν» πιο εύκολα στις στροφές και θα «συγχωρούν» πιθανά λάθη στο ξεκίνημα, σίγουρα δεν θα μπορούν να «κρατάνε» στον πάγο (αφού συνολικά οι μοίρες τους θα έχουν γίνει από π.χ. τις 87⁰ που πιθανόν να δώσατε, μέχρι και 89-90⁰…). Τελικά δεν θα μπορείτε να ξεκινάτε τις στροφές σχετικά νωρίς και «από ψηλά» (πράγμα απαραίτητο στο αθλητικό σκι), αφού οι γωνίες σας θα καθυστερούν να έρθουν σε επαφή με την πίστα. Βέβαια για να κατανοήσετε πόσο περισσότερο «πιάνουν» οι γωνίες με μισή-μία μοίρα, σε σχέση με αυτές που έχουν παραπάνω, πρέπει να το δοκιμάσετε και να το συγκρίνετε στην πράξη!

Η πλάγια κίνηση του γόνατου ανά γωνία λοξότμησης:

Σε εύκολες πίστες και σε μαλακά χιόνια δεν φαίνεται η λοξότμηση να παίζει σημαντικό ρόλο. Όμως στα τεχνητά χιόνια, στους παγετώνες και γενικότερα στον πάγο έχει τεράστια διαφορά!

Κάποιοι, επιμένουν ακόμα να δίνουν περισσότερο από την προτεινόμενη μισή-μία μοίρα στις γωνίες των βάσεων, είτε από «πεποίθηση», είτε τελικά από «λάθος τεχνική» στο ακόνισμα…

Χμμμ…., αυτό σίγουρα δεν ισχύει πλέον για τα μικρά «καρβάκια» όπως είναι αυτά του σλάλομ, αφού θα έπρεπε να θέλουμε να «μπαίνουν» γρήγορα τις στροφές, να «γραπώνουν» από νωρίς και να είναι «επιθετικά»! Τώρα για τα μεγαλύτερα πέδιλα όπως αυτά του γιγαντιαίου σλάλομ, ή ακόμη περισσότερο, για αυτά της Ελεύθερης Κατάβασης, όπου η ταχύτητα είναι μεγαλύτερη και το κέντρο βάρους-πίεσης πιο μακριά από τις «άκρες» τους, είναι θεωρητικά πιο εύκολο να «αρπάξουν» οι γωνίες. Φαίνεται ότι είναι θέμα επιπέδου του αθλητή και προσωπικής του τεχνικής, ή επιλογής. Σε κάθε περίπτωση, περισσότερη λοξότμηση είναι πιθανόν να βοηθά τους μικρούς και άπειρους αθλητές.

Προσωπικά πάντως, εδώ και αρκετά χρόνια, από το 2003-4, αποφεύγω να “κατεβάζω” τις γωνίες τους (είναι θέμα «φιλοσοφίας» μου) και για το GS, ακόμα και στους μικρούς μου αθλητές. Η ιστορία απέδειξε ότι σε κανέναν δεν “έτυχε” να «αρπάξουν» στο άσχετο οι γωνιές του!

Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο να αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στις συνθήκες…

Για να μετρήσετε πόσες μοίρες λοξότμηση έχουν τα σκι σας, υπάρχει ειδικό εργαλείο μέτρησης που μετράει με ακρίβεια υποδιαιρέσεως της μοίρας (κάθε κατάστημα για σέρβις «που σέβεται τον εαυτό του» θα έπρεπε να έχει), π.χ. το SVST Pro Bevel Meter. Μπορείτε όμως να το κάνετε και «εμπειρικά», τοποθετώντας στην βάση των σκι μια σωστά αλφαδιασμένη «ξύστρα» που δείχνει την ποσότητα του φωτός που περνάει από την λοξότμηση. Εκεί και το λίγο φως είναι «πολύ»…

Γενικότερα, για τις γωνίες των βάσεων πρέπει να αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε ακόμα και τους ειδικούς «οδηγούς-γωνιάστρες» (base bevel file holders-guides), πόσο μάλλον να τις πιέζετε με σκέτη λίμα για να τις ακονίσετε!

Αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε έναν ειδικό «οδηγό», αυτό θα είναι μόνο για τα καινούργια πέδιλα στα οποία πιθανόν χρειάζεται να δώσετε την αρχική τους κλίση. Προτιμήστε τους ακριβούς μεταλλικούς οδηγούς που δεν έχουν ελαστικότητα και όχι τους φτηνούς πλαστικούς, οι οποίοι συνήθως λυγίζουν από την πίεση που τους ασκείται, και η λίμα «τρώει» περισσότερο από το επιθυμητό υλικό όχι μόνο από το μέταλλο, αλλά και από το πλαστικό των βάσεών των σκι.

Χρειάζονται μόνο 2-3 μαλακά περάσματα, ανάλογα με την σκληρότητα του μετάλλου, για να δώσετε μισή μοίρα. Ειδικά στα σκι του σλάλομ, η διαφορά από μισή έως μία μοίρα είναι πολύ μεγάλη… Για τα επόμενα σέρβις, χρησιμοποιείστε ΜΟΝΟ διαμαντόπετρα (πάντα μαζί με νερό!), πιέζοντας ελαφρά με το χέρι και πάντα «παράλληλα» με την επιφάνεια της γωνίας, περισσότερο για να πάρει την οξείδωση και τα τυχόν «γρεζάκια» από την κάτω μεριά των γωνιών, παρά για να τις ακονίσετε. Το βασικό ακόνισμα γίνεται πάντοτε ΜΟΝΟ από τα πλάγια! Ακόμα όμως και με την διαμαντόπετρα, μετά από αρκετά περάσματα σίγουρα θα έχετε δώσει περισσότερη από την απαιτούμενη κλίση, οπότε το καλύτερο είναι να δίνετε τα πέδιλα σας για να περάσουν από τις ειδικές μηχανές συντήρησης (που πλέον υπάρχουν και στη χώρα μας) που ευθειάζουν τις βάσεις και δίνουν τη μισή ή τη μία μοίρα με ακρίβεια, όποτε κρίνετε πως χρειάζεται.

1.2. ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΛΑΪΝΕΣ ΓΩΝΙΕΣ

Θεωρώ πως όλοι μας γνωρίζουμε πως όσο λιγότερες μοίρες έχουν, δηλαδή όσο πιο οξείες είναι οι γωνίες μας, τόσο περισσότερο διεισδύουν και «πιάνουν» στο παγωμένο χιόνι. Τα περισσότερα πέδιλα πλέον, ακόμα και τα τουριστικά, έρχονται από το εργοστάσιο με λιγότερο από 90 μοίρες γωνίες.

Τα αγωνιστικά έρχονται συνήθως με 88⁰και τις γωνίες τους πρέπει να τις φτιάχνουμε έτσι ώστε να έχουν τουλάχιστον 87⁰ενώ φτάνουν μέχρι και 85⁰ ή 84⁰ σε αθλητές παγκοσμίου κλάσης.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε με το που θα πάρετε τα καινούργια σας πέδιλα για να φτιάξετε τις γωνίες τους, είναι να βγάλετε σωστά το πλαστικό από τα τοιχώματα στα πλάγιά του (bumper of the sidewall) δίπλα από τις γωνίες. Αν δεν το βγάλετε σωστά (θέλει τέχνη!), ποτέ δεν θα μπορέσετε να δώσετε τις σωστές μοίρες στις γωνίες σας. Πρέπει να προσέξετε να μην κάνετε χαραγματιές στο πλαστικό, που θα προκαλούν μετέπειτα δονήσεις στην λίμα σας κατά την διαδικασία ακονίσματος από τα πλάγια. Η λίμα θα γλιστράει στα μέρη του πλαστικού που δεν πήρατε σωστά, πιθανόν θα αποκολλάται από την «γωνιάστρα» και αν τελικά καταφέρετε να τις κάνετε αιχμηρές, θα είναι σε σημεία λιγότερες μοίρες από τις επιθυμητές. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους ειδικούς «πλαστικοφάγους» (sidewall planers ή sidewall strippers), κατά προτίμηση μεταλλικούς, που είναι πιο σταθεροί από τους πλαστικούς.

Δεν έχω ακόμα καταλάβει γιατί κάποιες εταιρίες συνεχίζουν να βγάζουν πλαστικοφάγους με στρογγυλή την «πλάνη» που κόβει το πλαστικό, αφού δεν μπορεί να το βγάλει όπως πρέπει… Σας συστήνω να χρησιμοποιείτε μόνο αυτούς που έχουν τετράγωνο μέταλλο και φυσικά ρυθμίζονται και στο πόσο «μέσα» θα πάρουν το υλικό και υπό ποια γωνία, όπως στην παρακάτω φωτογραφία:

Το δύσκολο κομμάτι όμως στα καλά πέδιλα που έχουν «sandwich» κατασκευή, όπως είναι όλα τα αγωνιστικά (με εξαίρεση τα Atomic που ενώ είναι «sandwich» επάνω έχουν «cap»), είναι το κάθετο τοίχωμα προς τις άκρες των σκι. Ενώ το βασικό πλάγιο τοίχωμα στο κέντρο του πέδιλου έχει κλίση προς τα «μέσα» και μας επιτρέπει σχετικά εύκολα να δώσουμε τις μοίρες που επιθυμούμε στις γωνίες μας, προς τις άκρες του, προς την «ουρά» και τη «μύτη» του, τα τοιχώματα είναι εντελώς κάθετα. Εκεί ακόμα και να βγάλουμε το πλαστικό δίπλα από τις γωνίες, δυσκολευόμαστε να τους δώσουμε κλίση! Αναγκαστικά πρέπει να πάρουμε αρκετό υλικό από τα βασικά τοιχώματα (side walls) και να τους δώσουμε εμείς κλίση, προσεκτικά με τη ράσπα, ή ακόμα και με πολύ τραχύ γυαλόχαρτο τυλιγμένο σε λίμα…

Είπαμε πως τις γωνίες μας κατά κανόνα, τις φτιάχνουμε μόνο από τα «πλάγια» στα πέδιλα. Προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε πολύ λεπτές, «φίνες» λίμες, ή ακόμα και να τις φτιάχνουμε κατευθείαν με τις τραχιές διαμαντόπετρες Ν⁰100-200 (τις τελευταίες πάντα με νερό, για να αποφύγουμε τη «βαφή» του μετάλλου, ώστε να μη «σκληρύνει» περισσότερο και δεν μπορούμε να το ξαναδουλέψουμε), ειδικά αν δεν είναι πολύ φθαρμένες. Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε ράσπες και τραχιές λίμες, αφενός για να μη ξοδεύουμε πολύ υλικό, αφετέρου για να μην χρειάζονται πολλή «λείανση» στο τελευταίο φινίρισμα.

Ο παρακάτω είναι ένας προτεινόμενος «μπούσουλας» (κατ’ εξαίρεση!) για τις μοίρες των γωνιών:

Κάποιοι τεχνικοί συμβουλεύουν να στρογγυλεύουμε την γωνία που βρίσκεται στην επάνω επιφάνεια των πέδιλων, ακριβώς μετά τη «σπάτουλα» των σκι του σλάλομ. Συχνά το καλάμι της εσωτερικής «πόρτας» χτυπάει τα πέδιλα στο συγκεκριμένο σημείο και θεωρούν πως αν αυτό δεν είναι τόσο «αιχμηρό», αφού το έχουμε στρογγυλέψει με ράσπα και γυαλόχαρτα, μετριάζεται η πρόσκρουση, διαχέεται η δύναμή της και είναι πιο δύσκολο να ξεκολλήσουν τα υλικά που συνθέτουν τα σκι, όπως και το να μας θέσει το χτύπημα εκτός ισορροπίας! Ποιος ξέρει, μπορεί και να έχουν δίκιο…

1.3. «ΑΠΟΡΡΥΘΜΗΣΗ» ΤΩΝ ΓΩΝΙΩΝ (edges detuning):

Τα τμήματα των γωνιών κοντά στην σπάτουλα και την ουρά πρέπει σε κάποιες συνθήκες να «στρογγυλεύονται». Αυτό γίνεται περί τα 20 εκ. στην μύτη και 10-15 στην ουρά. Το αν χρειάζεται, το πόσο πολύ και σε πόσο μήκος, εξαρτάται από το αγώνισμα, τις συνθήκες χιονιού (πάγος, «ξερό» χιόνι κλπ.) και από το προσωπικό στυλ. Το σκεπτικό είναι πως όταν η σπάτουλα και η ουρά του σκι είναι πολύ αιχμηρές, «αρπάζουν» στο σκληρό και περισσότερο στο χωρίς υγρασία, «ξερό» χιόνι και είτε εμποδίζουν στο «πιβοτάρισμα», είτε ακόμη μπορεί και να προκαλέσουν χάσιμο της ισορροπίας.

Σε γενικές γραμμές η απορρύθμιση χρησιμοποιείται πλέον μόνο για τα αγωνίσματα ταχύτητας και ειδικότερα εάν το τερέν δεν είναι ο πολύ σκληρός πάγος, είναι όμως τόσο σκληρό και ξερό, όσο χρειάζεται για να «αρπάξουν» οι γωνίες και να επηρεαστεί η ισορροπία μας. Στο «αφράτο» χιόνι, μάλλον δεν εμποδίζουν ιδιαίτερα οι αιχμηρές γωνίες, όταν αυτό δεν έχει μεγάλη συνοχή και οι γωνίες το διώχνουν εύκολα από την πορεία τους…

Μη φοβάστε (βαριέστε; ) να δοκιμάσετε στην προπόνηση, να δείτε πώς, τί και αν «λειτούργει»!

Η απορρύθμιση γίνεται καλύτερα µε την ειδική «σβήστρα» (gummy stone), ή ακόμα και με ψιλό γυαλόχαρτο τυλιγμένο σε λίμα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως κάνουμε τις γωνίες εντελώς στρογγυλές!

1.4. ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΚΜΩΝ:

Πάρα πολύ σημαντικό για τις γωνίες μας. Απομακρύνει τα γρέζια ( burres) που αφήνει η λίμα. Χρησιμοποιούνται ειδικές διαμαντόπετρες στην γωνιάστρα, ή κεραμικές πέτρες (πάντα με νερό). Αν αφήσουμε τα γρέζια στις ακμές, αυξάνουν την τριβή ολίσθησης αλλά και δυσκολεύουν την ικανότητα στρέψης των σκι, αφού τα γρέζια «οργώνουν» το τερέν. Η αίσθηση «αγριάδας» και «αιχμηρότητας» που μας δίνουνε όταν τελειώσουμε το λιμάρισμα είναι παραπλανητική, αφού κατά το ντεραπάρισμα των σκι στον πάγο, με την πίεση του βάρους μας που ασκείται, αυτά «σπάνε» από τις πρώτες στροφές, οι γωνίες μας χάνουν άμεσα τις ακμές τους και τελικά φθείρονται πολύ γρηγορότερα, από το αν θα ήτανε εντελώς λείες …

Μετά από την «λείανση» πιθανόν οι γωνίες να μας δίνουν την αίσθηση πως έχουν «χαλάσει». Αν δεν προσέξουμε μπορεί αυτή η αίσθηση να είναι και πραγματική! Η μεγαλύτερη τελικά «πρόκληση» είναι να καταφέρουμε να πετύχουμε καλό ακόνισμα χωρίς όμως «αγριάδα» και αυτό είναι τέχνη…

1.5. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗΣ ΤΩΝ ΓΩΝΙΩΝ («ΒΑΦΗ»):

Όταν οι ατσάλινες ακμές των σκι χτυπήσουν σε πέτρα, η σύγκρουση προκαλεί µια σύντομη έκλυση θερμότητας, η οποία μεταλλάσει τα εξωτερικά στρώματα του ατσαλιού προκαλώντας «βαφή» στο συγκεκριμένο σημείο (βαφή είναι η μέθοδος θερμικής επεξεργασίας του ατσαλιού για να γίνει σκληρότερο). Η λίμα “γλιστράει” σε αυτό το σημείο και παράλληλα φθείρεται. Ιδανικές για να πάρετε τη «βαφή» είναι οι τραχιές διαμαντόπετρες (diamond stones).

2. ΓΙΑ ΤΙΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΚΙ

2.1. ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΠΕΔΙΛΑ

Ακόμα και τα αγωνιστικά σκι «της σειράς» (race stock skis) που αγοράζουμε, φινίρονται στο εργοστάσιο µε μηχάνημα συνήθως µε πετροτροχό (stone grinding). Ωστόσο το πιο πιθανόν είναι πως η βάση χρειάζεται επιπλέον «ειδική» ρύθμιση και δομή για το αγωνιστικό σκι. Αυτή έχει να κάνει κυρίως µε την απομάκρυνση της οξείδωσης από την παραμονή των σκι στο κατάστημα, και την απομάκρυνση κάθε επιπρόσθετων μικροϊνών πολυαιθυλενίου, όπως και με πιθανή «επιπεδοποίηση» (flattening) των βάσεων.

Όσο προχωράει η παραγωγή των σκι, τόσο οι μηχανές αποσυντονίζονται και παράγουν πέδιλα κατώτερης διαλογής με κάποια μικρά έως μεγάλα ελαττώματα, τα λεγόμενα σκι Β’ ή Γ’ διαλογής, που δεν έχουν πολύ εμφανείς διαφορές, πωλούνται στην ίδια τιμή και συνήθως στέλνονται σε χώρες μη Αλπικές και χωρίς απαιτητικούς αγοραστές, όπως η Ελλαδίτσα μας… Τυχεροί είναι αυτοί που έχουν το «προνόμιο» να παίρνουν σκι Α΄ διαλογής από τα εργοστάσια!

Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η βάση με τις γωνίες να μην είναι στο ίδιο επίπεδο. Μπορεί κάτι από αυτά να είναι ψηλότερα (ή χαμηλότερα)! Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε τοποθετώντας «ευθειασμένη» ξύστρα του βαξ κατά μήκος της βάσης και ελέγχοντας το φως που περνάει ανάμεσα τους. Με γυαλόχαρτο ανθρακοπυριτίου (silicon carbride ή «ντουκόχαρτο») τυλιγμένο γύρω από λίμα, ή γύρω από τον ειδικό “κύβο”(sanding block) όπου τυλίγεται το γυαλόχαρτο για να δουλευτεί, τρίψτε τις βάσεις μέχρι να εμφανιστεί µια τελείως νέα επιφάνεια. Κινηθείτε από την μύτη μέχρι την ουρά, βάζοντας την μεγαλύτερη πίεση σε κάθε κίνηση προς το πίσω μέρος. Στο ξεκίνημα, η επιφάνεια της βάσης θα φαίνεται κάπως «σκληρή» και γυαλιστερή. Πιθανόν ακόμα να νιώσετε, ή να δείτε «κύματα» και «ανωμαλίες» στη βάση, τα οποία δημιουργούνται από τον πετροτροχό στον οποίο το σκι ταλαντεύεται ή δονείται κατά το εργοστασιακό φινίρισμα. Κάθε πιθανή ανωμαλία πρέπει να γυαλοχαρταριστεί. Το γυαλόχαρτο πρέπει να είναι κατ’ αρχάς σχετικά αδρό ώστε να μπορεί να κόβει το σκληρό οξειδωμένο υλικό της βάσης. Συνεχίζοντας, θα αρχίσετε να παρατηρείτε ένα πιο ομαλό “τράβηγμα “στο γυαλόχαρτο. Αυτό σημαίνει ότι ξεπερνάτε τη σκληρή, µε κλειστούς πόρους επιφάνεια και εμφανίζεται ένα νέο στρώμα πολυαιθυλενίου. Ο χρόνος εργασίας κυμαίνεται από 15′ έως 30′ ανά βάση, αλλά χρειάζεται να το κάνετε µόνο µία φορά, όταν τα σκι είναι καινούργια. Κατόπιν μπορεί να χρειαστεί να ξαναδώσετε καινούργια «δομή»… Κουράγιο!

2.2. «ΑΠΟΤΡΑΧΥΝΣΗ» ΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ (base deburring)

Είναι γνωστό πως για μέγιστη ολίσθηση (sliding) των βάσεων, είναι σημαντικό αυτές να διατηρούνται χωρίς μικροΐνες ή ξυμένες “τρίχες” πολυαιθυλενίου. Όταν ανανεώνεται η επιφάνεια της βάσης σε καινούργια πέδιλα, αλλά και μετά από φθορά από τη χρήση, χρειάζεται οπωσδήποτε «αποτράχυνση».

Το ειδικό σφουγγαράκι «fibertex» είναι σχεδιασμένο για αποτράχυνση, έχει λεπτές νάιλον ίνες και σωματίδια ανθρακοπυριτίου.

Για να ανασηκωθούν περισσότερες μικροΐνες, βουρτσίστε την βάση µε την μεταλλική χάλκινη βούρτσα λίγες φορές και μετά τρίψτε µε το «fibertex» και στις δυο κατευθύνσεις. Ίσως χρειαστεί να βουρτσίσετε λίγες φορές και ανάποδα, από την ουρά προς την μύτη του σκι, για να ανασηκωθούν περισσότερες μικροΐνες και ολοκληρώνετε περνώντας µε το fibertex από την μύτη προς την ουρά.

2.3. Η «ΔΟΜΗ» ΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΚΙ

Οι τύποι, οι μορφές της δομής που φτιάχνουμε στην βάση, επιτρέπουν την καλύτερη διάχυση της επιφανειακής τάσης των στρωμάτων νερού που αναπτύσσονται στην επιφάνεια του χιονιού λόγω τριβής. Υπάρχουν πολλοί τύποι δομών που μπορούν να παραχθούν στην βάση, γενικά όμως όλοι εμπίπτουν σε 3 κύριες κατηγορίες:

1. Λεπτή δομή (fine structure), που χρησιμοποιείται κυρίως σε ξηρές, παγωμένες συνθήκες χιονιού, -12⁰C και κάτω, αλλά και σε φρέσκο χιόνι ή χιονόπτωση σε χαμηλές θερμοκρασίες.

2. Μεσαία δομή (medium structure), για κάπως παλιότερο χιόνι µε στρογγυλεμένους κρυστάλλους από -12⁰C ως 0⁰ C περίπου. Αυτή είναι και η πιο συχνά εφαρμοζόμενη δομή αφού ταιριάζει µε τη επικρατέστερη ποιότητα χιονιού αλλά και τις πιο συνήθεις διακυμάνσεις θερμοκρασίας.

3. Αδρή δομή (coarse structure), για υγρό χιόνι από 0⁰ C και πάνω. Σ’ αυτό το σημείο, το ελεύθερο νερό στο χιόνι αρχίζει να αναπτύσσεται, που σημαίνει πιο παχιά στρώματα νερού ανάμεσα στις βάσεις και στην επιφάνεια του χιονιού. Οι αδρές δομές χρειάζονται για να εμποδίσουν την «αναρρόφηση» της βάσης από το νερό της επιφάνειας του χιονιού (“break” the suction, Charonnat 2000).

Για τα τεχνικά αγωνίσματα όπου η ικανότητα στρέψης (pivot) του σκι παίζει αποφασιστικό ρόλο, οι κατασκευές είναι γενικά πιο λεπτές. Για τα αγωνίσματα ταχύτητας, όπου η δυναμική τριβή είναι μεγαλύτερη και η ολίσθηση είναι καθοριστικής σημασίας, οι κατασκευές είναι γενικά πιο τραχείς. Οι περισσότερες κατασκευές φτιάχνονται γενικά από γραμμικές (linear) ή διακεκομμένες – σταυρωτές (cross) γραμμές.

Περισσότερα για τις δομές και πως αυτές λειτουργούν πιο αποτελεσματικά σε συνδυασμό με τα βαξ, θα βρείτε στο δεύτερο μέρος του άρθρου…

2.4. ΠΩΣ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΝΟΥΜΕ ΤΑ ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΒΑΣΕΙΣ:

Αφού καθαρίσουμε καλά το σημείο που χτυπήθηκε και το στεγνώσουμε, λιώνουμε με αναπτήρα και στάζουμε επάνω του το ειδικό υλικό επιδιόρθωσης, το P-Tex candle ή «κόφιξ» για τους παλιούς της γερμανικής σχολής. Για καλύτερα αποτελέσματα, χρησιμοποιήστε αυτό με την μορφή λεπτού κορδονιού, παρά το «πλακέ» που χρησιμοποιείται περισσότερο με φλόγιστρο. Αυτό το χρησιμοποιούν ευρέως τα καταστήματα ενοικιάσεων και σέρβις σκι για να γίνεται πιο εύκολα η δουλειά τους, δεν διατηρείται εύκολα αναμμένο με τον αναπτήρα και στάζει συνήθως πολύ μεγαλύτερη ποσότητα από αυτή που επιθυμούμε.

Είναι πολύ σημαντικό να καταφέρετε να βρείτε καλής ποιότητας κόφιξ, ώστε να μπορεί ανάβει εύκολα, να διατηρεί τη φλόγα του σταθερή και να μη σβήνει από μόνο του, να μη κάνει «φουσκάλες», όταν το «ξύνετε» να παραμένει σχετικά λείο και να μη ξεραίνεται εύκολα με την χρήση…

Απίθανο και πιθανότατα μοναδικό κόφιξ με τα παραπάνω χαρακτηριστικά βγάζει η Αυστριακή «οικογενειακή» εταιρία maislinger-snoli…

Το περιττό κόφιξ το βγάζουμε προσεκτικά, καλύτερα με ράσπα που βρίσκεται σε καλή κατάσταση και όχι με μεταλλική ξύστρα, που μπορεί να το «σπάσει», να το πετάξει έξω και να του δημιουργήσει χαραγματιές! Κατόπιν περνάμε το σημείο με λεπτόκοκκο γυαλόχαρτο μπρος-πίσω, μετά με τη χάλκινη βούρτσα μόνο από μπρος προς τα πίσω και τελειώνουμε με το ειδικό «σφουγγαράκι» Polishing Pad ή Fibertex.

Αν το χτύπημα είναι πολύ βαθύ και έχει πιάσει «πάτο», ή έχει φανεί το εσωτερικό μέταλλο (η «ρίζα» των γωνιών), τα πράγματα είναι δύσκολα. Το απλό κόφιξ δεν πιάνει, αφού δεν μπορεί να κολλήσει στα παραπάνω υλικά. Αν χρησιμοποιήσετε εποξική κόλλα δύο συστατικών μπορεί και να γίνει η δουλειά, αλλά το σημείο γίνεται πολύ σκληρό και τραχύ και συνήθως δεν αντέχει σε πολύ κρύες συνθήκες και σπάει από τους δυνατούς κραδασμούς. Το καλύτερο για τα πολύ βαθιά χτυπήματα είναι ένα πιο ειδικό κόφιξ (metal grip repair string) που περιέχει σιλικόνη και είναι πιο μαλακό ώστε να μη «σπάει» από τις χαμηλές θερμοκρασίες, κολλάει καλύτερα στο μέταλλο, θα πρέπει όμως να το ανακαλύψετε!

2.5. ΟΤΑΝ «ΚΑΙΓΕΤΑΙ» Η ΒΑΣΗ

Συνηθισμένο φαινόμενο όταν κάνουμε σκι σε τεχνητό ή πολύ παγωμένο χιόνι, είναι το λεγόμενο «κάψιμο» βάσης, από την αυξημένη τριβή, το οποίο είναι πιο εμφανές στις µαύρες βάσεις. Οι «καμένες» βάσεις φαίνονται ξηρές κυρίως κατά το μήκος των ακμών. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι γδαρμένες, ξεφτισμένες ίνες πολυαιθυλενίου, που προκλήθηκαν από τραχείς σκληρούς κρυστάλλους χιονιού-πάγου, κυρίως κάνοντας σκι σε χαμηλές θερμοκρασίες. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι η πρόληψη. Να βαξάρουμε δηλαδή καθημερινά με ειδικό για τις συνθήκες βαξ, πράγμα που θα προστατέψει μερικώς από το φαινόμενο.

Ακόμα και έτσι όμως, πάλι θα χρειαστεί να δουλεύουμε με το χέρι. Πρέπει να κόψουμε τη φθαρμένη επιφάνεια της βάσης, χρησιμοποιώντας ατσαλένια ξύστρα (steel scraper), ή το ειδικό ξυράφι (razor blade scraper). Πρέπει επίσης να αυξήσουμε την ποσότητα των συνθετικών παραφινούχων βαξ κατά τη βασική συντήρηση, ειδικά αν χρησιμοποιούμε πολύ «αγωνιστικά» βαξ με φθοροάνθρακες (fluorocarbons) , τα οποία ενώ είναι πολύ πιο «γρήγορα», δεν έχουν τις λιπαντικές ιδιότητες των απλών παραφινούχων ή υδρογονανθρακούχων ( hydrocarbon).

2.6. ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΒΑΣΗΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΒΑΞ (“ΗΟΤ -SCRAPE” TECHNIQUE)

Αυτή η μέθοδος προτιμάται από πολλούς τεχνικούς, κυρίως πριν από αγώνες. Έχει να κάνει µε το σιδέρωμα κάποιου βαξ για υψηλές θερμοκρασίες (μαλακό) μέχρι να ζεσταθεί καλά όλο το μήκος της βάσης. Κατόπιν το βαξ σκουπίζεται αμέσως με καθαρό πανί ή ξύνεται ελαφριά, ενώ είναι ακόμη μαλακό ή ρευστό. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται ακόμη 2 ή 3 φορές και απομακρύνει εντελώς τις ακαθαρσίες. Την τελευταία φορά, αφήνετε τα σκι να κρυώσουν εντελώς σε θερμοκρασία δωματίου και ξύνετε καλά µε αιχμηρή πλαστική ξύστρα. Με αυτόν τον τρόπο οι βάσεις είναι έτοιμες να δεχθούν το κατάλληλο προς τις συνθήκες βαξ της ημέρας.

Β’ ΜΕΡΟΣ:

Η ολίσθηση στο χιόνι και η επιλογή του βαξ

ΣΥΝΟΨΗ:

Σκοπός του βαξ είναι να μειώσει τις δυνάμεις πρόσφυσης (adhesion forces), να αποτρέψει το «όργωμα» (ploughing) των δύο επιφανειών που ολισθαίνουν (προσαρμόζοντας την σκληρότητα των βάσεων των σκι στην σκληρότητα του χιονιού), να μειώσει την επιφανειακή τάση (surface tension) ή την συνεκτικότητα (cohesion) του νερού και να περιορίσει τις συνέπειες (βλ. στατικό ηλεκτρισμό) του τριβο-ηλεκτρικού φαινομένου που αναπτύσσεται…

· Πρόσφυση είναι η τάση προς προσκόλληση (λόγω της ενεργού ηλεκτροστατικής έλξης) των μορίων δύο ανόμοιων μεταξύ τους υλικών που έρχονται σε επαφή.

· Επιφανειακή τάση του νερού είναι μια συνισταμένη δύναμη που δέχεται το εξωτερικό στρώμα των μορίων μιας ποσότητας νερού προς το εσωτερικό του, που επιτρέπει π.χ. σε μια σταγόνα νερού να κρατά το δυνατόν σφαιρική φόρμα (να καλύπτει μικρότερη επιφάνεια) και έχει ως αποτέλεσμα η επιφάνεια του νερού να συμπεριφέρεται ως «ελαστική επιδερμίδα».

· Συνεκτικότητα είναι η έλξη μεταξύ των μορίων παρόμοιων, ή πανομοιότυπων υλικών που εφάπτονται.

«Κόκκινη κλωστή δεμένη…»

Για πολλά χρόνια στο παρελθόν, αφού είχα κάνει την «πρακτική» μου της ειδικότητας του προπονητή Αλπικού σκι την περίοδο 1989-1990, με την εθνική ομάδα της Βουλγαρίας, θεωρούσα πως είχα μια σχετική ιδέα περί βαξαρίσματος … Στην προπονητική μου πορεία, μου δημιουργήθηκαν απορίες (άραγε στην ειδικότητα του σκι στις Γυμναστικές Ακαδημίες γίνεται καμία σοβαρή αναφορά στο σέρβις; ) και τότε συνειδητοποίησα πως ακόμα και δάσκαλοι μου οι Βούλγαροι, που ήταν από τότε πολύ πιο μπροστά από εμάς και ήταν γενικά καλοί τεχνίτες στο σέρβις, απλά έβαζαν καλής ποιότητας βαξ και ακολουθούσαν «στα τυφλά» τις οδηγίες χρήσης των συσκευασιών τους. Δεν το έψαχναν παραπέρα…

Στην Ελλάδα από την άλλη μεριά, συχνά ακούω διάφορους «γκουρού» του χώρου μας να προτείνουν με περίσσια άνεση, χάρη και σιγουριά, το κατάλληλο βαξ για τις επικρατούσες συνθήκες, ακόμα και από γεωγραφική απόσταση από τον χώρο που θα γίνουν οι αγώνες, ή οι προπονήσεις, «τηλεφωνικά»!

Θυμηθείτε πως (καμιά φορά!) όσα περισσότερα γνωρίζεις, όσες περισσότερες επιλογές έχεις, τόσο πιο δύσκολο σου είναι να πάρεις την «σωστή» απόφαση. Όλα είναι θέμα «φιλοσοφίας», με λίγη γνώση είναι απλά τα πράγματα, περισσότερη γνώση και τα πράγματα αρχίζουν να ζορίζουν!

Αν λοιπόν τα τρία βασικά χρώματα (κίτρινο, κόκκινο, μπλε) των βαξ καλύπτουν τις προσδοκίες σας, μην συνεχίζετε το διάβασμα και καλό βράδυ, στο κάτω-κάτω υπάρχουν και τα βαξ universal…

o Τι συμβαίνει αν δεν βαξάρουμε τα πέδιλά μας ή δεν εφαρμόσουμε το ιδανικό βαξ;

o Με ποιον τρόπο το βαξάρισμα κάνει τα σκι να «πετάνε»;

o Παίζουν τελικά τόσο σημαντικό ρόλο οι διαφορετικές ποιότητες βαξ;

o Γιατί πετάμε τόση πολύ ποσότητα από αυτό το ακριβό υλικό και αφού το σιδερώσουμε προσεκτικά σαν «καλές νοικοκυρές», μετά πρέπει να το ξύσουμε όλο; Μα όλο;

Έχω την αίσθηση πως μέχρι και σήμερα στην εποχή της πληροφόρησης, κάποιοι στην χώρα μας φαίνεται να μην έχουν καταλάβει ακόμη το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η σωστή συντήρηση και προετοιμασία των βάσεων των σκι για την απόδοση-επίδοσή τους και πως κάποιοι τα βαξάρουν, έτσι, απλά ως «έθιμο»…

Η ΤΡΙΒΗ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ (snowfriction)

Στο Αλπικό σκι, η τριβή (η ελαχιστοποίησή της!) έχει την πρωτοκαθεδρία.

Ακόμα και σε θερμοκρασίες αρκετά κάτω του μηδενός, από την τριβή μεταξύ του χιονιού και των βάσεων των σκι, συνήθως αναπτύσσεται θερμοκρασία ικανή να λιώσει το χιόνι και να δημιουργήσει μια λεπτή επιφάνεια νερού κάτω από τις βάσεις τους. Χωρίς την λίπανση (lubrication) από το λιωμένο χιόνι, θα ήταν πολύ δύσκολο τα πέδιλα να ολισθήσουν στην πίστα.

Η ποσότητα του νερού που δημιουργείται εξαρτάται σε γενικές γραμμές από την θερμοκρασία του χιονιού (ή πάγου), από την κοκκομετρία του (από την μορφή των νιφάδων του) και από την ταχύτητα ολίσθησης. Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα, τόσο περισσότερο νερό δημιουργείται.

Κάποιοι τεχνικοί βαξάρουν το πίσω μισό μέρος των σκι με «ζεστότερο» βαξ από ότι το μπροστινό, αφού εκεί σε μεγάλες ταχύτητες αναπτύσσεται μέχρι και 3 βαθμούς μεγαλύτερη θερμοκρασία!

Το νερό όμως είναι σύμμαχος μας υπό συνθήκες, θέλουμε τόσο «λίγο» ώστε να βοηθάει στην ολίσθηση και όχι «πολύ» που να την δυσχεραίνει…

Α’ Ξηρή τριβή (dry friction):

Όταν η επιφάνεια των βάσεων των σκι έρχεται απευθείας σε επαφή με την επιφάνεια της πίστας, χωρίς την παρουσία «λιπαντικού» στρώματος νερού, έχουμε τη λεγόμενη ξηρή τριβή. Η απουσία νερού ωθεί τα υλικά σε καινούργια συμπεριφορά προκειμένου να επιτευχθεί η ολίσθηση. Σε αυτήν την περίπτωση μιλάμε για ελαστική ή πλαστική παραμόρφωση, καθώς και «θραύση» των δύο επιφανειών.

Ξηρή τριβή συναντάμε είτε σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (τόσο χαμηλές που η θερμική τριβή αδυνατεί να παράγει λιπαντικό στρώμα νερού) με συνθήκες χαμηλής υγρασίας, ή σε χαμηλές ταχύτητες ολίσθησης.

Σε θερμοκρασίες χιονιού που πλησιάζουν τους -40 βαθμούς Κελσίου, η τριβή ολίσθησης αλλάζει δραματικά με συνέπεια τα σκι να «σέρνονται» στο παγωμένο τερέν και να συμπεριφέρονται περίπου όπως αν κάναμε σκι στην άμμο!

Από τη θεωρία της ξηρής τριβής (Bowden and Tabor ,1967) έγινε γνωστό πως σε περίπτωση επαφής δύο επιφανειών με διαφορετικό βαθμό σκληρότητας, οι «ανωμαλίες» της σκληρότερης εκ των δύο, θα «οργώσουν» την πιο μαλακή επιφάνεια και θα αυξήσουν την τριβή. Οι δύο επιφάνειες (χιόνι – βάσεις), θα πρέπει να έχουν τον ίδιο βαθμό σκληρότητας για να αποφευχθεί η αύξηση της τριβής.

-Ιδανικά, θα πρέπει το βαξ να είναι ελάχιστα σκληρότερο από το χιόνι, για να αποφευχθεί η διείσδυση των χιονο-κρυστάλλων στις βάσεις των σκι και να μειωθεί η τριβή στο ελάχιστο (Dr. Thanos Karidas, bachelor’s degree inBiochemistry, master’s degree in Organic Chemistry, master’s degree in Polymer Science and Engineering and a Ph.D. inPhysical Organic Chemistry, founder of “Dominator” wax). Κατάλληλα για αυτήν την περίπτωση είναι τα σκληρά υδρογονοανθρακούχα (hydrocarbon) ή παραφινούχα βαξ.

Τα βαξ που περιέχουν φθορο-άνθρακες (fluorocarbons) είναι πιθανόν να αυξήσουν την ξηρή τριβή!

Ο βασικότερος σκοπός των βαξ σε συνθήκες «ξηρής τριβής», σε συνθήκες χαμηλής θερμοκρασίας και υγρασίας, είναι να ρυθμίσουν την σκληρότητα των βάσεων των σκι ώστε αυτή να «ταιριάξει» με την σκληρότητα του «χιονιού-πάγου».

Β’ Υγρή τριβή (wet friction):

Όταν οι ολισθαίνουσες επιφάνειες διαχωρίζονται από υπερβολική παρουσία λιπαντικού υλικού («ελεύθερο» νερό), η τριβή οφείλεται στο ιξώδες του λιπαντικού, δηλαδή στη φυσική αντίσταση του υγρού στη ροή (Glenn, 1987). Αυτό είναι το φαινόμενο της υγρής τριβής και για να εμφανιστεί θα πρέπει το πάχος του λιπαντικού στρώματος (νερού) να είναι μεγαλύτερο από την επιφανειακή τραχύτητα των δύο επιφανειών (βάσεων-χιονιού). Εδώ υπάρχει η παρουσία ελεύθερου νερού που προσκολλάται στις βάσεις, δημιουργώντας «αναρρόφηση» (suction effect) που κάνει τα σκι να «κολλάνε» στην πίστα.

Η υγρή τριβή συναντάται σε θερμοκρασίες υψηλές, κοντά ή και πάνω από το μηδέν, ιδιαίτερα σε κλιματολογικές συνθήκες υψηλής υγρασίας (όπως συνήθως αυτές που επικρατούν στην χώρα μας) και αυξάνεται αναλογικά σε μεγάλες ταχύτητες.

Έχει αποδειχθεί πως ο τύπος του βαξ που θα εφαρμοστεί (και όχι το πάχος του!), έχει μεγάλη επίδραση στην δημιουργία ιδανικού στρώματος νερού (Ambach and Mayr, 1981).

Ιδιαίτερα χρήσιμες (έως απαραίτητες) για να αποφευχθεί το φαινόμενο της «αναρρόφησης» είναι οι αδρές δομές στις βάσεις των σκι και τα προσθετικά φθορο-ανθράκων (fluorocarbons) στα βαξ, όπως είναι τα βαξ σε μορφή «πούδρας» (pure fluorocarbon), όπου το φθόριο που περιέχουν έχει την ιδιότητα να απωθεί σημαντικά το νερό.

Ο βασικότερος σκοπός των βαξ σε συνθήκες υγρής τριβής είναι η αύξηση της «υδροφοβικότητας» (hydrofobicity) των βάσεων των σκι, της ικανότητά τους δηλαδή να απωθούν το νερό .

Γ’ Μικτή λίπανση (mixed lubrication):

Κατά την μικτή λίπανση, η ολίσθηση μεταξύ δύο επιφανειών αποδίδεται αφενός στο λιπαντικό στρώμα νερού ανάμεσά τους και αφετέρου στην απευθείας επαφή των «ανωμαλιών» τους. Αυτός ο τύπος λίπανσης είναι κατά τα φαινόμενα και ο συνηθέστερος κατά την ολίσθηση στο χιόνι. Κάνει ωστόσο την προπονητική μας ζωή δύσκολη και ανάγει σε πραγματική τέχνη την σωστή προετοιμασία των βάσεων και την ανεύρεση των σωστών συνδυασμών των βαξ!

Σε αυτήν την περίπτωση η τριβή περιγράφεται με έναν συνδυασμό των θεωριών περί ξηρής και υγρής τριβής.

Δ’ Ηλεκτροστατική τριβή:

Η ηλεκτροστατική τριβή δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητή και συχνά αγνοείται από τις εταιρίες των βαξ.

Η συσσώρευση ηλεκτροστατικών πεδίων κατά την ολίσθηση στο χιόνι, ελκύει μικροσωματίδια σκόνης και ακαθαρσιών, τα οποία παρεμβαίνουν στο λεπτό στρώμα νερού που παράγεται από την τριβή κατά την διεπαφή και την αυξάνουν έμμεσα, ιδιαίτερα όταν το χιόνι είναι παλιό και βρώμικο ή

ο δυνατός αέρας μεταφέρει σκόνη. Αν συμπεριλάβουμε και τα «μυστηριώδη» πετρελαιόγρασα που εμφανίζονται στις πίστες, δημιουργείται ακόμα περισσότερο η ανάγκη για το κατάλληλο βαξ με αντιστατικές ιδιότητες.

Ηλεκτρικά πεδία παράγονται όχι μόνο από τις βάσεις των σκι αλλά και από τις γωνίες τους και υπάρχουν ειδικά αντιστατικά υγρά ακόμα και για αυτές. Έχει ανακαλυφθεί από πειράματα πως ο στατικός ηλεκτρισμός που παράγεται μπορεί να αυξήσει την τριβή των βάσεων στον πάγο κατά 65% και του μετάλλου των γωνιών κατά 40%, άρα η μείωσή του είναι μεγάλης σημασίας για την επίτευξη υψηλών ταχυτήτων. Έχει επίσης ανακαλυφθεί πως οι κρύσταλλοι νέου και παλιού χιονιού παράγουν διαφορετικά ηλεκτροστατικά στοιχεία και χρειάζονται διαφορετικούς αντιστατικούς παράγοντες στην σύσταση του βαξ.

Ιδανικό στοιχείο για την μείωση του ηλεκτροστατικού ηλεκτρισμού είναι η πρόσθεση γραφίτη (grafitewax), ή ακόμα και μολυβδένιου ή βολφρέμιου στα υδρογονο-ανθρακούχα ή φθορο-ανθρακούχα βαξ.

Η ΤΡΙΒΗ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΒΑΞ:

Το παρακάτω σχεδιάγραμμα (πηγή:Dominator Wax) μας δείχνει την ταχύτητα που αναπτύσσουν τα σκι σε διαφορετικές θερμοκρασίες χιονιού, πρώτα αβαξάριστα και κατόπιν με το ιδανικό ως προς τις συνθήκες βαξ.

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΧΙΟΝΙΟΥ

ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΧΩΡΙΣ ΒΑΞ

ΣΧΕΤΙΚΗ*ΤΑΧΥΤΗΤΑ %

ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ ΒΑΞ

ΣΧΕΤΙΚΗ *ΤΑΧΥΤΗΤΑ%

0⁰C

41.2 χλμ/ώρα

25% πιο αργή

47.2 χλμ/ώρα

22% πιο αργή

-5⁰C

56.4 χλμ/ώρα

Μέγιστη

59.8 χλμ/ώρα

Μέγιστη

-10⁰C

52.8 χλμ/ώρα

6% πιο αργή

57.5 χλμ/ώρα

4% πιο αργή

-14⁰C

45.9 χλμ/ώρα

19% πιο αργή

52.3 χλμ/ώρα

12% πιο αργή

-19⁰C

38.0 χλμ/ώρα

33% πιο αργή

45.2 χλμ/ώρα

24% πιο αργή

*το ποσοστό μείωσης της ταχύτητας σε σχέση με την μέγιστη ταχύτητα που επιτεύχθηκε στους -5⁰C.

Βλέπουμε πως:

· Το πολύ θερμό-υγρό και το πολύ κρύο-ξερό χιόνι είναι τα πιο αργά, ενώ τα γρηγορότερα χιόνια είναι γύρω στους -5⁰C

· Η τριβή αυξάνεται απότομα όσο πιο κρύο γίνεται το χιόνι

· Το βαξάρισμα αυξάνει την ταχύτητα από 6% ως 18%, γεγονός που εξαρτάται από την θερμοκρασία του χιονιού, ενώ τα καλύτερα ποσοστιαία αποτελέσματα από την εφαρμογή του βαξ πετυχαίνονται σε πολύ θερμά χιόνια (από 41.2 χλμ/ώρα σε 47.2 χλμ/ώρα )και πολύ κρύα χιόνια (από38.0 χλμ/ώρα σε 45.2 χλμ/ώρα).

ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΣΚΙ:

Το υλικό από το οποίο αποτελούνται οι βάσεις των σκι, για να έχει το δυνατόν καλύτερη απόδοση στο «γλίστρημα», θα πρέπει να εμφανίζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

1. Χαμηλό συντελεστή τριβής απέναντι στο χιόνι.

2. Αντίσταση στην φθορά που προκαλείται από την τριβή.

3. Ικανή πρόσφυση στα «λιπαντικά», στα βαξ.

4. Θερμική σταθερότητα.

Οι βάσεις των σύγχρονων σκι αποτελούνται από ένα συνθετικό υλικό, το πολυαιθυλένιο, το οποίο έχει σε ικανοποιητικό βαθμό τα παραπάνω χαρακτηριστικά.

Κοιτώντας το μικροσκοπικά, το πολυαιθυλένιο (PE, polyethylene) αποτελείται από κρυσταλλικές και µη κρυσταλλικές (άμορφες) περιοχές με ποσοστό 50-50 στις βάσεις των αγωνιστικών σκι. Οι κρυσταλλικές είναι µοριακά σταθερές και δεν απορροφούν βαξ. Οι µη κρυσταλλικές περιοχές είναι άμορφες με ανοιχτή δομή, απορροφούν βαξ και αντιδρούν µε κάποια σχετική κινητικότητα στην πίεση και την θερμότητα.

Η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε αύξηση της απορρόφησης του βαξ από τις βάσεις των σκι. Κατά την ολίσθηση στο χιόνι, αρχικά εξαντλείται το λεπτό στρώμα του βαξ στην επιφάνεια του πολυαιθυλενίου και στην συνέχεια «ιδρώνει» το αποθηκευμένο λιπαντικό (βαξ) από τις άμορφες περιοχές και το παρέχει στην διεπαφή ολίσθησης. Περεταίρω ολίσθηση, εφόσον όλο το υλικό λίπανσης έχει εξαντληθεί, οδηγεί στην ολίσθηση αποκλειστικά και μόνο χάρη στην αντίσταση φθοράς του πολυαιθυλενίου, σε χαμηλές δε θερμοκρασίες η ολίσθηση οδηγεί σε πραγματική φθορά του…

Τελικά το πολυαιθυλένιο είναι εξαιρετικό υλικό. Ωστόσο ακόμα και αυτό πρέπει να προσαρμοστεί στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της επιφάνειας του χιονιού. Ουσιαστικά, εφαρμόζοντας το βαξ μεταβάλλουμε τις φυσικές του ιδιότητες!

Μια σημαντική ιδιότητα του πολυαιθυλενίου έχει να κάνει με την ικανότητα απορρόφησης της ορατής ηλιακής ακτινοβολίας. Η θερμοκρασία που απορροφάται από την επιφάνεια των βάσεων των σκι μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, ειδικά όταν αυτά βρίσκονται υπό γωνία σε σχέση με την πίστα, βοηθάει στην καλύτερη «λίπανση». Οι μαύρες βάσεις λιώνουν το χιόνι πιο εύκολα αφού λειτουργούν ως ηλιακοί συλλέκτες και δημιουργούν περισσότερο νερό από τις ανοιχτόχρωμες στην επιφάνεια της πίστας.

Για τον λόγο αυτό και για τα αγωνίσματα όπου η ταχύτητα παίζει σημαντικότερο ρόλο, οι βάσεις των σκι είναι ολόμαυρες και οι εταιρίες (αν και δεν μπορούν να διαφημίσουν με γραφικά τη μάρκα τους) τις προτιμούν από τις λευκές. Συχνά στο πολυαιθυλένιο προσθέτουν Φθορο-άνθρακες (fluorocarbons, συνήθως γραφίτη), ή ακόμα Τεφλόν, Σιλικόνη, Μολυβδαίνιο, Άλας, ή Γάλλιο, ανάλογα με τις συνθήκες της πίστας που τους ενδιαφέρει να «ταιριάξει» το υλικό των βάσεων!

Έτσι, μόνο σε κάποια από τα πέδιλα των «τεχνικών» αγωνισμάτων και περισσότερο στα σκι του σλάλομ, που δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο το «γλίστρημα» φτιάχνονται ακόμα πολύχρωμες βάσεις (βλέπε τα φετινά Atomic του σλάλομ του Marcel Hirscher που τα σχεδίασε μόνος του!) ώστε να είναι φανταχτερά και να προσελκύουν το μάτι των πελατών.

Η ιδιότητα του πολυαιθυλενίου να αντιδρά στην πίεση και την θερμότητα, σημαίνει ότι μετά το σιδέρωμα, το ξύσιμο και το βούρτσισμα, δηλαδή κατά την ψύξη, η βάση του σκι θα συνεχίσει να «ιδρώνει» το περιττό βαξ, διαχέοντας µια μικρή ποσότητα από την μικροδομή της επιφάνειας της βάσης. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν τα σκι μεταφέρονται από θερμοκρασία δωματίου-αποθήκης, σε εξωτερική θερμοκρασία χειμώνα. Είναι λοιπόν απαραίτητο το πρόσθετο βούρτσισμα των σκι πριν από την εκκίνηση των αθλητών, όσο έτοιμα και να είναι αυτά από τον χώρο που κάνουμε το σέρβις τους.

Αν είναι εφικτό, πρέπει μετά το ξύσιμο του βαξ, τα σκι να παραμείνουν σε θερμοκρασία δωματίου για µια τουλάχιστον ώρα ή ακόμη καλύτερα όλη τη νύχτα και μετά οπωσδήποτε να τα ξαναβουρτσίσουμε.

Όλη η διαδικασία του βαξαρίσματος γίνεται για να απορροφήσει η βάση το δυνατόν περισσότερο και το κατάλληλο για τις συγκεκριμένες συνθήκες βαξ. Ένα ζευγάρι σκι που έχει βαξαριστεί με το κατάλληλο βαξ, θα το νιώθουμε πως «πετάει», πως είναι «πανάλαφρο» και πιθανότατα πως το «χάνουμε» από το πέρασμα από στροφή σε στροφή.

Από το βαξ μας ενδιαφέρει μόνο ότι έχει απορροφηθεί από το υλικό των βάσεων. Επιστημονικές πειραματικές μελέτες αποδεικνύουν πως αν το στρώμα του βαξ που έχει παραμείνει στην επιφάνεια της βάσης είναι περισσότερο από 0,005mm έως 0,02mm, θα έχει ως αποτέλεσμα το βαξ να λειτουργεί περισσότερο ως «μαγνήτης» της σκόνης από την επιφάνεια της πίστας, λόγω του τριβοηλεκτρισμού που αναπτύσσεται…

Οι αυλακώσεις (η δομή, structure) των βάσεων λειτουργούν όπως οι αυλακώσεις των ελαστικών των αυτοκινήτων. Διώχνουν το νερό έξω από την επιφάνεια των βάσεων και τα πέδιλα αντί να «κολλάνε», ολισθαίνουν στο χιόνι. Αν δεν υπάρχουν οι αυλακώσεις, δημιουργείται κενό αέρος («βάκουμ») ανάμεσα τους και γίνεται «αναρρόφηση» (suction effect).

Μπορείτε να κάνετε το εξής πείραμα για να κατανοήσετε πως λειτουργεί το φαινόμενο της αναρρόφησης: Αν ανάμεσα σε δυο λείες επιφάνειες βάλετε μερικές σταγόνες νερό (ανάμεσα σε δύο τζαμάκια ή δύο πλαστικές ξύστρες για το βαξ), θα παρατηρήσετε πως το νερό τις κάνει να κολλήσουν αναμεταξύ τους…

Ο Matthew Schiller που είναι «τεχνικός» της Αμερικανικής Ομοσπονδίας σκι και ο ένας εκ των τριών Βορειοαμερικανών που συμμετέχουν στο world cup ως servicemen (συμμετέχουν Ευρωπαίοι σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα!), αναφέρει πως σε αθλητές παγκοσμίου επιπέδου, η διαφορά σε ένα ιδανικά βαξαρισμένο ζεύγος σκι, σε σχέση με κάποιο που δεν «έπιασε» τις τέλειες συνθήκες, είναι στο μισό δευτερόλεπτο! Ποιος δεν θα ήθελε «δώρο» μισό δευτερόλεπτο;

Ο τύπος όμως αναφέρεται σε αθλητές επιπέδου world cup που κάνουν σκι σε πολύ δύσκολες συνθήκες, με τα πέδιλά τους να βρίσκονται τον περισσότερο χρόνο στις γωνίες τους. Εσείς φανταστείτε πόσο χρόνο μπορεί κάποιος να κερδίσει στις δικές μας εύκολες πίστες όπου τα σκι είναι «επίπεδα» περισσότερο χρόνο στο χιόνι …

Matthew Schiller :

«…Τα σκι έρχονται από το εργοστάσιο με τις βάσεις τους περασμένες από τις ειδικές μηχανές, ώστε να είναι το δυνατόν επίπεδες και με συγκεκριμένες αυλακώσεις (structure), αλλά η επιφάνειά τους είναι ακόμα σχετικά «τραχιά». Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένας τεχνικός είναι να προσπαθήσει να κάνει τις βάσεις και τις αυλακώσεις ακόμα πιο ομαλές (smooth). Για το λόγο αυτό τα περνάω με ατσάλινες βούρτσες και «λεπτόκοκκα» γυαλόχαρτα, λειαίνοντας τις «σκληρές» αυλακώσεις σε ακόμη πιο ομαλές και λείες. Στο ξεκίνημα, χρησιμοποιώ πολλές συνεχόμενες στρώσεις βαξ, θέλω να κάνω το βαξ να διεισδύσει το εφικτότερο δυνατόν από τους πόρους της βάσης. Για αυτόν τον σκοπό, κατόπιν τα τοποθετώ σε ειδικά κατασκευασμένους θερμοθαλάμους («hot boxes» for skis) σε θερμοκρασία 55-65 βαθμούς Κελσίου για αρκετές ώρες, ώστε το βαξ να απορροφηθεί ακόμα βαθύτερα…»

ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΒΑΞ

1. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Για την επιλογή του βαξ λαμβάνονται υπόψη, είτε η θερμοκρασία του χιονιού, είτε του αέρα ανάλογα µε την εταιρία. Το ιδανικότερο όμως είναι να γνωρίζουμε την επιφανειακή θερμοκρασία του χιονιού.

Ο περισσότερος κόσμος νομίζει πως η θερμοκρασία του αέρα έχει μόνο δυο-τρεις βαθμούς διαφορά από την επιφανειακή θερμοκρασία του χιονιού, πράγμα που συχνά είναι αλήθεια, αλλά όχι πάντοτε. Η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ τους μπορεί να φτάσει ακόμα και τους 15 βαθμούς! Πρέπει να χρησιμοποιείτε θερμόμετρα χιονιού για να είστε απόλυτα σίγουροι…

Αν ο βραδινός ουρανός είναι χωρίς σύννεφα, νωρίς το πρωί το χιόνι θα είναι παγωμένο με «επιθετικούς» ως προς τις βάσεις μας κρυστάλλους, άσχετα με την θερμοκρασία του αέρα που μπορεί να είναι ακόμα και πάνω από το μηδέν, άρα πιθανόν να χρειάζεστε σκληρότερο σε σχέση με την θερμοκρασία βαξ…

Αν η πίστα «κοιτάζει» προς τον Βορρά ή την Δύση, η θερμοκρασία του χιονιού δεν αλλάζει δραματικά από το πρωί ως το μεσημέρι, ακόμα και με μεγάλη ηλιοφάνεια και ζέστη, ενώ αν βλέπει Ανατολικά ή Νότια συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο…

Να θυμάστε ότι από τη στιγμή που η θερμοκρασία χιονιού αγγίξει το σημείο πήξης των 0⁰C (freezing point) το χιόνι θα παραμείνει σ’ αυτήν τη θερμοκρασία, ανεξάρτητα από την αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα.

Σε γενικές γραμμές ισχύει πως όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία, τόσο μαλακότερο βαξ χρησιμοποιείται.

2. ΥΓΡΑΣΙΑ

Η υγρασία είναι σημαντική, περισσότερο όμως ως τοπικό κλιματικό χαρακτηριστικό. Είναι κρίσιμο να γνωρίζουμε αν ο αγώνας γίνεται σε ξερό κλίμα (υγρασία κάτω από 50%), σε κανονικό (50% – 80%) ή σε υγρό κλίμα (80% – 100%) όπως συνήθως επικρατεί στη χώρα μας.

Πέρα από αυτά, προσαρμόζεται κανείς σε περίπτωση βροχόπτωσης.

Όσο περισσότερη υγρασία έχει το χιόνι (ελεύθερο νερό) τόσο μεγαλύτερο ποσοστό φθορίου (low, mid, high fluoro) χρειαζόμαστε στο βαξ, χωρίς αυτό να σημαίνει πως όσο περισσότερο περιέχει είναι πάντα το καλύτερο!

Πρέπει το ποσοστό των βαξ σε φθοροάνθρακες να συμβαδίζει με την ποσότητα της παρουσίας του νερού.

Ορίστε και ένας μίνι μπούσουλας:

o Αν μπορείτε να κάνετε εύκολα την «τέλεια» χιονόμπαλα, χρειάζεστε υψηλή περιεκτικότητα σε φθόριο (βαξ «πούδρα» ή high fluoro)

o Αν μπορείτε μεν να φτιάξετε χιονόμπαλα αλλά αμέσως μετά χαλάει το σχήμα της και το χιόνι δεν έχει μεγάλη συνοχή, χρειάζεστε μεσαία-χαμηλή περιεκτικότητα σε φθόριο (mid to low fluoro)

o Αν σας είναι αδύνατο να φτιάξετε χιονόμπαλα και το χιόνι είναι «αφρός», πιθανότατα χρειάζεστε τα απλά παραφινούχα ή υδρογονο-ανθρακούχα (hydrocarbon) βαξ

Σημείωση: την χιονόμπαλα την φτιάχνουμε πάντοτε με γάντια!

Όσο μεγαλύτερη είναι η υγρασία, τόσο περισσότερο χρειάζονται βαξ με προσθήκη φθοροανθράκων και πιθανόν σιλικόνης.

(Όταν όμως υπάρχει χαμηλή υγρασία (ξερό χιόνι), η παραπάνω προσθήκη μπορεί να αυξήσει την τριβή, ακόμα και με σχετικά υψηλή θερμοκρασία…)

3. Η ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΑ ΧΙΟΝΙΟΥ ΚΑΙ Ο «ΜΕΤΑΜΟΡΦΙΣΜΟΣ» ΤΟΥ:

Η μορφή των κρυστάλλων του χιονιού και κατά συνέπεια της επιφάνειας του χιονιού, είναι σημαντική για την επιλογή του βαξ. Ειδικά το φρέσκο χιόνι αποτελεί την πιο κρίσιμη συνθήκη για άμεσο βαξάρισµα.

Το χιόνι ποικίλλει από φρέσκο, λιωμένο έως και πάγο. Για να συνδυαστούν όλες αυτές οι καταστάσεις, χρειάζονται αρκετές ποιότητες βαξ µε τις ανάλογες δομές των βάσεων των σκι.

(Έχουν καταγραφεί περί τα 80 είδη νιφάδων ανά την υφήλιο!)

Το φρέσκο χιόνι έχει νιφάδες που συχνά οι άκρες τους είναι «αιχμηρές» με συνέπεια να εισχωρούν στο σχετικά «μαλακό» πολυαιθυλένιο. Πολύ σύντομα όμως οι κρύσταλλοι είτε λιώνουν από το θερμότερο έδαφος είτε συμπιέζονται από το «δούλεμα» της πίστας. Οι ακμές τους γίνονται πιο λείες και δεν μπορούν πλέον να εισχωρήσουν τόσο εύκολα στις βάσεις. Η διαδικασία αυτή της αλλαγής της μορφής των κρυστάλλων μειώνει την τριβή και διευκολύνει την ολίσθηση. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται μεταμορφισμός του χιονιού (metamorphism of snow).

Από τις σημαντικότερες συνέπειες του μεταμορφισμού του χιονιού είναι η αλλαγή της «λευκαύγειας» που αναφέρω παρακάτω.

Όσο πιο καινούργιοι είναι οι κρύσταλλοι τόσο πιο σκληρά βαξ απαιτούνται, κάποιες φορές αρκετά σκληρότερα από αυτά που ορίζει η θερμοκρασία.

4. ΑΝΕΜΟΣ

Ο άνεμος μπορεί εύκολα να αλλάξει την επιφάνεια του χιονιού. Όλοι οι σκιέρ έχουν συχνά την εμπειρία «κακού» γλιστρήματος σε χιόνι όπου φυσάει δυνατός αέρας. Τα σωματίδια του χιονιού, διαχωρίζονται σε μικρότερα τμήματα, τα οποία τρίβονται μεταξύ τους µε αποτέλεσμα πιο πυκνής επιφάνειας, η οποία αυξάνει την επιφάνεια επαφής βάσεων-χιονιού και άρα επιφέρει μεγαλύτερη τριβή. Όταν χιονίζει με κρύο και δυνατό άνεμο και έχει απάτητο χιόνι, νιώθουμε τα σκι μας να «φρενάρουν» υπερβολικά (συχνά περισσότερο από ότι στο λιωμένο χιόνι).

Και σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε βαξ πολύ σκληρότερο, που έχει ένδειξη για πολύ χαμηλότερες από τις υπάρχουσες θερμοκρασίες, ενώ εάν δεν έχει καθόλου υγρασία είναι απαραίτητα τα σκληρά παραφινούχα ή υδρογονο-ανθρακούχα βαξ.

5. ΛΕΥΚΑΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΧΙΟΝΙΟΥ (Albedo, ή «ανακλαστικότητα»)

Είναι ένας παράγοντας που συχνά παραβλέπεται. Λευκαύγεια είναι «ο λόγος της ανακλώμενης προς την προσπίπτουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στην επιφάνεια ενός σώματος» (Βικιπαίδεια).

Ή πιο απλά, είναι η ιδιότητα του χιονιού να αντανακλάει, να απωθεί κάποιο ποσοστό της ενέργειας (της θερμότητας) που λαμβάνει από την ηλιακή ακτινοβολία.

Η λευκαύγεια εξαρτάται από την κοκκομετρία και την πυκνότητα του χιονιού, τη γωνία προσπτώσεως των ηλιακών ακτίνων, το υψόμετρο και το βαθμό ακαθαρσίας της επιφάνειας του χιονιού.

Το ξηρό, καθαρό χιόνι με χαμηλή γωνία ηλιακών ακτίνων μπορεί να έχει λευκαύγεια γύρω στο 95%, πράγμα του σημαίνει ότι σχεδόν όλη η προσληφθείσα ακτινοβολία, ανακλάται πίσω στο διάστημα.

Αν μια καλυμμένη με χιόνι περιοχή ζεσταθεί και το χιόνι αρχίσει να λιώνει, η λευκαύγεια μειώνεται, απορροφάται περισσότερο ηλιακό φως, και η θερμοκρασία του τείνει να αυξηθεί.

Το πολύ βρώμικο, πορώδες, υγρό χιόνι μπορεί να έχει λευκαύγεια της τάξης του 30% – 40%, οπότε περίπου τα 2/3 της προσληφθείσας ακτινοβολίας απορροφούνται από το χιόνι, με συνέπεια να μαλακώνει πιο γρήγορα, ενώ το καθαρό-φρέσκο χιόνι αντανακλάει κατά μεγάλο ποσοστό την ηλιακή ακτινοβολία με συνέπεια να διατηρείται πιο κρύο…

Σε καθαρή ατμόσφαιρα μπορεί να σημειωθεί σημαντική ψύξη της επιφάνειας. Σε συννεφιά, η θερμότητα της επιφάνειας της γης ανακλάται και πάλι προς τα πίσω, προκαλώντας θέρμανση.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι πέρα από την θερμοκρασία και την υγρασία, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη αν η επιφάνεια του χιονιού βρίσκεται σε κατάσταση ψύξης ή θέρμανσης εξαιτίας της λευκαύγειας του χιονιού, μιας και αυτό μπορεί να είναι κάτι ανεξάρτητο από την θερμοκρασία.

Γ’ ΜΕΡΟΣ:

Η Εφαρμογή του βαξ και υποδείξεις ασφαλείας

Πόσος χρόνος χρειάζεται να «σιδερώσουμε» το βάξ;
Χρειάζεται αρκετό χρόνο ώστε να αρχίσει να το απορροφάει η βάση τους, ο οποίος εξαρτάται και από την θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου. Αν τα πέδιλα είναι παγωμένα θέλουν ακόμα περισσότερο χρόνο (θυμηθείτε τους «θερμοθαλάμους»!).

Κάνοντας αργά περάσματα από μπρος μέχρι πίσω και μετά αντίθετα με το σίδερο, χρειάζονται σίγουρα 5-10 λεπτά της ώρας για το κάθε πέδιλο, ώστε να «ανοίξουν» περισσότερο οι πόροι του πολυαιθυλενίου. Αν δεν βάλουμε αρκετή σχετικά ποσότητα βαξ, είναι πιο επικίνδυνο να κάψουμε τη βάση. Η περίσσια ποσότητα βαξ λειτουργεί ως προστασία από την υπερθέρμανση.

Ένας εμπειρικός τρόπος για την διάρκεια του σιδερώματος, είναι να διαρκέσει τόσο, όσο να κάνει το πέδιλο μια προσωρινή παραμόρφωση, μια αντίθετη καμάρα από την αρχική του («camber»), λόγω της θερμοκρασίας που δέχεται. Επίσης, πρέπει τελειώνοντας το σιδέρωμα, το βάξ να διατηρείται λιωμένο (υγρό) απ’ άκρη σ’ άκρη στην επιφάνεια της βάσης και όχι να υπάρχουν σημεία που έχει αρχίσει ήδη να στεγνώνει.

Η εμπειρία μας υποδεικνύει πως τα πιο φτηνά «τουριστικά» πέδιλα, λόγω των διαφορετικών συστατικών τους από τα αγωνιστικού τύπου πέδιλα, συχνά δεν κάνουν «αντίθετη καμάρα»…
Η παραμόρφωση του camber από την θερμοκρασία οφείλεται στο ότι τα μεταλλικά φύλλα που περιέχονται (ή το Τιτάνιο), διαστέλλονται προς αντίθετη κατεύθυνση από τα υπόλοιπα υλικά που συνθέτουν τα πέδιλα (τους διάφορους «αφρούς», φάιμπεργκλας, ξύλο κλπ) και ως πιο δυνατά, τραβάνε τα άλλα υλικά προς την δική τους κατεύθυνση διαστολής.

Τελειώνοντας το σιδέρωμα, αφήνουμε τα πέδιλα να κρυώσουν αργά σε θερμοκρασία δωματίου και ξύνουμε το βαξ, με καλά ακονισμένη πλαστική «ξύστρα». Δεν παίζει ρόλο προς ποια κατεύθυνση ξύνουμε, αφού σκοπεύουμε να βγάλουμε όλο το βαξ και μετά να τρίψουμε δυνατά τις βάσεις με τις βούρτσες!

Όσο περισσότερες φορές έχουν βαξαριστεί οι βάσεις, με διαφορετικής σκληρότητας βαξ, τόσο καλύτερη ικανότητα απορρόφησης αποκτούν, τόσο περισσότερο προστατεύονται από την φθορά και διατηρούνται πιο «λείες», με τελικό αποτέλεσμα να γίνονται ακόμα πιο «γρήγορες»!
(Για αυτό το αποτέλεσμα όμως συχνά απαιτείται διάρκεια μισής σεζόν…)

Προσοχή και πάλι στην κατάλληλη θερμοκρασία! Οι βάσεις των σκι αρχίζουν να καταστρέφονται σε θερμοκρασία που αγγίζει τους 140°C! Αν την ξεπεράσετε είναι πιθανόν να «σφραγίσετε» την επιφάνειά τους (sealed surface) με συνέπεια να χάσουν την ιδιότητα απορρόφησης, ή, ακόμα χειρότερα, να «φουσκώσει» σε κάποια σημεία το πολυαιθυλένιο.

Το βαξ απορροφάει περίπου 30⁰ C από το σίδερο, πράγμα που σημαίνει πως η βάσεις θα λαμβάνουν κατά 30⁰ C λιγότερη θερμοκρασία από αυτήν που δώσατε στο σίδερο. Τα σίδερα για το βάξ, ειδικότερα τα πιο φτηνά, δεν έχουν θερμοστάτες ακριβείας και καλό θα είναι να ξεκινήσετε με πιο χαμηλή θερμοκρασία και να την αυξήσετε αν δείτε πως χρειάζεται περεταίρω. Τα καλύτερα σίδερα είναι αυτά με τον ηλεκτρονικό θερμοστάτη.

Για καθαρότερο βαξάρισμα μπορείτε να χρησιμοποιείτε το ειδικό πανάκι (base tex paper ή fiberlene), ανάμεσα από το σίδερο και τις βάσεις των σκι, το οποίο θα κρατήσει τυχόν βρωμιές μακριά και θα αφήσει λεπτότερο στρώμα βαξ, ώστε να κάνει το ξύσιμο ευκολότερο. Μπορείτε επίσης να καλύπτετε με χαρτοταινία τα πλάγια τοιχώματα των σκι (ακριβώς πάνω από τις λάμες τους), προκειμένου να προστατεύει αυτά αλλά και τις δέστρες από το στάξιμο του βαξ. Αν δεν χρησιμοποιείτε χαρτοταινία, το βαξ αφαιρείται δύσκολα από τα πλάγια τοιχώματα και συχνά στομώνει τις λίμες…

Σε ένα ζευγάρι πέδιλα που έχει μείνει πολύ καιρό χωρίς βαξ, είναι πιθανόν η επιφάνεια των βάσεών του έχει χάσει ακόμα και την ιδιότητα απορρόφησης, λόγω οξείδωσης! Σε τέτοια περίπτωση πρέπει να του συμπεριφερθούμε ως «καινούργιο» ζεύγος με γυαλοχάρτισμα, βουρτσίσματα κλπ, ή ακόμα καλύτερα να το περάσουμε από ειδικό μηχάνημα για σέρβις, ώστε να αφαιρεθεί καλύτερα η οξειδωμένη επιφάνεια…

Πόσο χρόνο χρειάζεται να αφήσουμε τα πέδιλα να κρυώσουν πριν τα ξύσουμε;
Εξαρτάται από το πόσο μαλακά είναι τα βαξ που εφαρμόσαμε:
o   Όλη τη νύχτα για τα μαλακά (κίτρινα)
o   3-4 ώρες για τα μεσαία (κόκκινα ή universal)
o   περί τη μια ώρα για τα σκληρά (μωβ)
o   15-20 λεπτά της ώρας για τα πολύ σκληρά (μπλέ)

Όλα τα βαξ για πολύ χαμηλές θερμοκρασίες περιέχουν συνθετική παραφίνη η οποία αποτελεί σημαντικό πρόσθετο που αυξάνει την αντίστασή τους στην διείσδυση των κρυστάλλων στις βάσεις, ειδικότερα του πολύ παγωμένου «φρέσκου» και τεχνητού χιονιού. Αυτά τα βαξ έχουν μια ιδιαιτερότητα. Αν μετά το σιδέρωμα αφεθούν να κρυώσουν τελείως, τείνουν να «ξεφλουδίζονται» και να σπάνε κατά το ξύσιμο.
Είναι προτιμότερο να ξύσουμε την μεγαλύτερη ποσότητα του πλεονάζοντος βαξ ενώ η βάση είναι ακόμη ελαφρώς ζεστή. Κατόπιν αφήνουμε να κρυώσει τελείως και τελειώνουμε ξύνοντας µε πολύ αιχμηρή (καλά ακονισμένη!) πλαστική ξύστρα, κάνοντας μαλακές κινήσεις για να μη το «ξεφλουδίζουμε»…

ΤΟ ΒΑΞ σε μορφή ΠΟΥΔΡΑΣ ή «σκόνης» (η «κοκαΐνη» των βάσεων!)

Το βαξ σε μορφή πούδρας (powder wax) είναι το πιο μοντέρνο και σε πολλές περιπτώσεις, ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί στο εμπόριο. Αποτελείται από καθαρό φθοροάνθρακα ,pure fluorocarbon, (το φθόριο είναι το πιο ηλεκτρο-αρνητικό στοιχείο και πολύ υδροφοβικό). Πλέον κυκλοφορεί και σε άλλες μορφές, όπως σε υγρή και τύπου κρέμας. Είναι σχετικά εύκολο στην επιλογή του μιας και βγαίνει συνήθως σε τρεις-τέσσερις τύπους αναφορικά με τις θερμοκρασίες που αναφέρεται. Με την εφαρμογή του και όταν «πιάσουμε» τις ιδανικές συνθήκες, τα πέδιλα «πετάνε»!

Εκ των έσω πληροφορίες από τεχνικούς της SWIX, αναφέρουν πως η πούδρα που προτείνεται ως κατάλληλη για παγωμένα χιόνια, στην πραγματικότητα δεν έχει διαφορά με την προηγούμενη σειρά που αντιστοιχεί σε λίγο πιο ζεστά χιόνια και υψηλότερες θερμοκρασίες… Το βαξ αυτό όμως έχει εκπληκτικά αποτελέσματα σε υγρά-θερμά κλίματα, όπως είναι αυτά που συνήθως επικρατούν στην χώρα μας!

Πριν την εφαρμογή του η βάση πρέπει να έχει απαραίτητα προετοιμαστεί µε βαξ που σιδερώνεται, και που συμφωνεί το καλύτερο δυνατό µε τις συνθήκες που επικρατούν την συγκεκριμένη ημέρα. Αν τα σκι δεν είναι ήδη βαξαρισμένα και ο πάτος τους είναι ξερός, μάλλον δεν έχει καμιά σοβαρή επίδραση.

Προκειμένου να μείνει το στρώμα της πούδρας εντελώς ανεπηρέαστο από το βαξ που σιδερώσαμε πριν, είναι σημαντικό να επαναληφθεί το βούρτσισμα της βάσης ακριβώς πριν την εφαρμογή της πούδρας. Θυμηθείτε πως η βάση του σκι έχει την ιδιότητα να αντιδράει στην πίεση και στην αλλαγή θερμοκρασίας, και να «ιδρώνει» το περιττό βαξ. Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι τεχνικοί αλπικού σκι (servicemen) εφαρμόζουν τη σκόνη ακριβώς πριν από την εκκίνηση, αφού έχουν περάσει κάποιες ώρες, ή και µια νύχτα από το σιδέρωμα. Έτσι, η «πούδρα» διανέμεται ομοιόμορφα στην επιφάνεια της βάσης και κατόπιν τρίβεται µπρος- πίσω µε σταθερή δύναμη, ώσπου να αρχίσει να «λιώνει» και να απορροφάται από την βάση.

Υπάρχουν ειδικά εργαλεία για αυτή τη δουλειά όπως η «τσόχινη» βούρτσα (polishing block), καλός είναι και ο φελλός, ακόμη και η παλάμη του χεριού. Ίσως είναι καλύτερα πρώτα η εφαρμογή της µε την παλάμη που είναι αρκετά ζεστή και δεν διώχνει εκτός επιφανείας τη πούδρα και μετά τρίψιμο µε την «τσόχινη» βούρτσα (ή το φελλό) για να εφαρμόσουμε μεγαλύτερη πίεση, χωρίς τον κίνδυνο να κοπούμε από τις γωνίες. Κατόπιν αφήνουμε λίγα λεπτά και βουρτσίζουμε πρώτα με πιο σκληρή νάιλον βούρτσα και μετά µε μαλακή βούρτσα από αλογότριχα (horsehair brush), ή με τη μαλακή μπλε νάιλον και επαναλαμβάνουμε με την τελευταία, ακριβώς πριν την εκκίνηση.

Σε σκι που έχουν περαστεί με τέτοιου είδους βαξ, αν αφήσουμε στην επιφάνεια της βάσης τους μια σταγόνα νερού, θα τη δούμε να κάθεται επάνω της σχεδόν ως τέλεια μπαλίτσα (σαν σταγόνα υδραργύρου) και άμα γείρουμε το σκι, να ολισθαίνει επάνω της με τεράστια ταχύτητα! Αυτό σημαίνει πως το φθόριο έκανε τη δουλειά του, απωθεί το νερό και δεν του επιτρέπει να απλωθεί επάνω στη βάση, όπως θα συνέβαινε χωρίς την εφαρμογή του συγκεκριμένου βαξ…

Όταν οι συνθήκες στην εκκίνηση είναι πολύ δύσκολες (αέρας, χιόνι κλπ.) μπορεί ακόμη και να σιδερωθεί η πούδρα στη βάση του σκι από το εργαστήριο. Η στρώση τότε πρέπει να είναι αρκετά παχύτερη. Μόνο ένα σύντομο πέρασμα διάρκειας 3-5 δευτερολέπτων µε το σίδερο είναι αρκετό. Έχουμε φτάσει στην απαιτουμένη θερμοκρασία για να ενωθεί η πούδρα µε την βάση, όταν μικρά σπιθιρίζoντα «αστράκια» χορεύουν στη βάση, αμέσως πίσω από το σίδερο. Μετά αφήνουμε τη βάση να κρυώσει και βουρτσίζουμε απευθείας µε την βούρτσα από αλογότριχα ή τη μπλε νάιλον. Δεν υπάρχει κίνδυνος καταστροφής της βάσης από τη θερμοκρασία, µια και χρειάζεται µόνο ένα πέρασμα του σιδέρου.

Ωστόσο, οι περισσότεροι τεχνικοί του αλπικού σκι, σπάνια σιδερώνουν το βαξ πούδρας.

ΥΓΡΟ Ή ΣΤΕΓΝΟ ΒΟΥΡΤΣΙΣΜΑ;

Ο Dr. Thanos Karydas, δημιουργός των «Dominator wax» και ειδικός στις φθοριούχες ενώσεις προτείνει ψέκασμα με καθαρό νερό πριν το βούρτσισμα και ειδικότερα όταν χρησιμοποιούμε τις μηχανικές βούρτσες (rotobrushes), γεγονός που μειώνει το στατικό ηλεκτρισμό που παράγεται από το τρίψιμο…

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΒΑΞ

Όλοι θα πρέπει να γνωρίζουν πόσο επικίνδυνες για την υγεία μας είναι οι αναπαραγόμενες αναθυμιάσεις από το βαξάρισµα των σκι µε το σίδερο, ιδίως όταν από κακή χρήση το βαξ καίγεται και καπνίζει .
Οι περισσότερες μελέτες έγιναν στο παρελθόν µε βαξ παραδοσιακής παραφίνης και υδρογονανθράκων (hydrocarbon), πριν την εμφάνιση των σύγχρονων φθορανθρακούχων (fluorocarbon) βαξ. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μειωμένης ικανότητας πρόσληψης οξυγόνου από αθλητές που εκτίθενται σε αέρια από βαξ κατά το σιδέρωμά τους.

Τα σύγχρονα βαξ από fluorocarbon, όσο δεν υπόκεινται σε κακή χρήση, δεν εκτίθενται δηλαδή άμεσα σε ανοικτή φλόγα και σε μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες θερμοκρασίες, είναι (υποτίθεται) πολύ ασφαλή, χάρη στην καθαρότητα και την αδράνεια τους.

Η F.I.S. (Διεθνής Ομοσπονδία Σκι), διεξήγαγε µια εξέταση του πρωτοεμφανιζόμενου τότε στην αγορά βαξ σε μορφή πούδρας (το 1985), το οποίο αποτελείται από καθαρό φθοροάνθρακα, και το βρήκε µη τοξικό και ερεθιστικό και πως δεν αντιδράει ούτε µε τα σωματικά υγρά-εκκρίσεις, ούτε µε τον σωματικό ιστό.
Η μελέτη βέβαια έγινε στην πιο καθαρή και αγνή μορφή φθοροάνθρακα, το οποίο και πανάκριβο είναι και χρησιμοποιείται πολύ λιγότερο από τα υπόλοιπα βαξ. Το σίγουρο είναι ότι η παραδοσιακή παραφίνη είναι τοξική και επικίνδυνη για την υγεία.

Ακόμα πιο επικίνδυνα βέβαια θεωρούνται τα διαλυτικά των βαξ (wax removers), τα καθαριστικά της βάσης των σκι. Προσοχή µε αυτά, να µην τα αναπνέουμε από κοντά όσο είναι δυνατόν, και να πετάμε τα πανιά που είναι ποτισμένα από αυτά μετά το καθάρισμα της βάσης τους. Το αν όμως θα πρέπει γενικότερα να τα χρησιμοποιούμε είναι υπό αμφισβήτηση, μιας και τεχνικοί της SWIX μου είπανε πως θα πρέπει να τα αποφεύγουμε, διότι είναι πολύ ισχυρά και τελικά ξεραίνουν τις βάσεις των σκι.

Είναι πολύ σημαντικός ο καλός εξαερισμός του χώρου όπου γίνεται το βαξάρισµα.

Σε επαγγελματίες προτείνεται η χρήση απορροφητήρα επάνω από τον πάγκο εργασίας!

Συνήθως οι οργανωτές των αγώνων, ή τα ξενοδοχεία δίνουν χώρους όπου δεν υπάρχει καλός εξαερισμός. Το καλύτερο είναι να ανοίξουμε τα παράθυρα-πόρτες έστω και µε πολύ κρύο, ή ακόμη και να βαξάρουμε σε εξωτερικό χώρο.

Όσον αφορά τους προπονητές που καπνίζουν, είναι καλύτερα να μην το κάνουν ενώ βαξάρουν, οποιαδήποτε και να είναι η σύσταση του βαξ (parafin-hydro-fluoro-highfluoro κλπ.). Υπάρχει χημικός κίνδυνος, που σχετίζεται µε την υπερθέρμανση του βαξ. Όταν εκτεθούν σε μεγάλη θερμοκρασία, τα συστατικά τους αποσυντίθενται αναπτύσσοντας ένα δηλητηριώδες αέριο. Οι αναθυμιάσεις τους ενώνονται με τον καπνό του τσιγάρου και προσκολλούνται στους πνεύμονες!

Θεωρείται πως οι κανονικές θερμοκρασίες του σιδέρου που προτείνονται από τις εταιρίες δεν προκαλούν επιζήμια διάλυση των βαξ. Αυτός είναι και ο πιο σημαντικός λόγος που πρέπει να χρησιμοποιούνται τα ειδικά σίδερα για σκι και όχι τα κοινά σίδερα για τα ρούχα, που δεν έχουν ακριβείς θερμοστάτες και δεν «κόβουν» το ρεύμα όπου ακριβώς χρειάζεται.

Απαγορεύεται αυστηρά το βαξ να «καπνίζει» από την υψηλή θερμοκρασία, ή από το ακατάλληλο σίδερο, είναι «κίνδυνος-θάνατος»!

Συμπερασματικά:
o Όταν χρησιμοποιείτε ηλεκτρικές βούρτσες για να βγάλετε το περιττό βαξ, αλλά ακόμα και µε τις βούρτσες χεριού, εμφανίζεται µια σημαντική ποσότητα σωματιδίων «σκόνης» από το βαξ. Για την αποφυγή εισπνοής αυτών, καλύτερα να χρησιμοποιείτε μάσκα, η οποία μπορεί να είναι αυτή που χρησιμοποιούν στα εργαστήρια ξυλείας, επιπλοποιίας, ή ακόμα και ιατρικές…
o Αν αμφισβητείτε την ποιότητα των βαξ που χρησιμοποιείτε, ή δουλεύετε ως επαγγελματίας serviceman, προπονητής κλπ. και βαξάρετε πολλά ζευγάρια σκι, χρησιμοποιήστε αναπνευστική μάσκα µε ανταλλακτικό φίλτρο για οργανικούς ατμούς, ειδικά κατά τις εργασίες επισκευής της βάσης µε «κόφιξ» (P-Tex candle).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

«…στην ανέμη τυλιγμένη…»

Επειδή έχω την αίσθηση πως τελικά το θέμα μου παραβγήκε «σοβαρό» και «επιστημονικό» και πλέον στη ζωή μου κάνω υπερμίλτιες προσπάθειες να αντιλαμβάνομαι τα γεγονότα με παιγνιώδη διάθεση και να μην παίρνω απολύτως σοβαρά ούτε καν τον εαυτό μου (αν και δεν τα καταφέρνω πάντα, ακόμη…!) και αφού ακόμα και ο χρόνος «ολισθαίνει» σαν να έχει «πουδραριστεί», λες και δεν γνωρίζει ούτε αυτός τους νόμους της τριβής, μου αρέσει να βάζω παντού λίγο χιούμορ (λίγο «βαξάκι») για να μειώνω την «επιφανειακή τάση» των εγκεφαλικών μου υγρών…

Θα καταλάβατε πως μου αρέσει να σαρκάζω και ενίοτε (έ, μπορεί και συχνότερα!) να αυτοσαρκάζομαι (!). Επίσης ομολογώ πως έχω «βίτσιο» με τις παρενθέσεις, τα εισαγωγικά, τις τρεις τελίτσες και τα θαυμαστικά !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!…

Το λοιπόν, η αντίληψη είναι μια πραγματικά μυστήρια λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου!
Το αξιοπερίεργο είναι ότι για το ίδιο συμβάν-γεγονός, όλοι μας σχηματίζουμε διαφορετικές εντυπώσεις, καταλήγουμε σε διαφορετικά συμπεράσματα και δημιουργούμε διαφορετικές αναμνήσεις!
Τελικά αντιλαμβανόμαστε το ίδιο ερέθισμα -φυσικό ή πνευματικό- ο καθένας με τον τρόπο του
(ρωτήστε τη γυναίκα μου περί τούτου, ή τον ψυχολόγο σας…).

Ο εγκεφαλούλης μας έχει συχνά την τάση κάποια από τα στοιχεία που του δίνονται, να τα αποθηκεύει απευθείας στα εγκεφαλικά του «ραφάκια», ή να τα πετάει στον «κάδο» του χωρίς καν να προσπαθήσει να τα επεξεργαστεί…
Η απόρριψη λαμβάνει χώρα, ειδικότερα όταν το χαζο-μυαλουδάκι μας πιστέψει πως θα του κάνει καλό στην ψυχική του υγεία, διότι δεν θα αναγκαστεί να κάνει ελεύθερη κατάβαση (downhill) σε πίστες άγνωστες και επικίνδυνες που κανονικά θα έπρεπε, ως είθισται, να τους κάνει λεπτομερή αναγνώριση πίστας (course inspection) και καλή νοερή εξάσκηση (mental training)!

Αυτές όμως είναι διαδικασίες που το «τενεκεδάκι» μας μπορεί να θεωρήσει πως θα του προκαλέσουν κακή μεταφορά μάθησης και μπορεί να του χαλάσουν την τεχνική και φτου κι απ’ την αρχή: «μελέτη», «σκέψη», «αφομοίωση», «πέψη», πιθανότατα «αφόδευση» και τελικά «ανακαίνιση» και «ξεσκόνισμα» στα εγκεφαλικά μας «ραφάκια»…

Συχνότατα δε, η απαξίωση είναι στοιχείο της προσωπικής μας αντίληψης, ίσως επειδή όπως λένε και στο χωριό μου «ό,τι δεν φτάνει η αλεπού, τα κάνει κρεμαστάρια…».

Τελικά, ο καθένας από εμάς θα πρέπει να «κάτσει κάτω από τη μπάρα» και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για την χρησιμότητα και αναγκαιότητα της σωστής προετοιμασίας των σκι, ως μέσο για την μέγιστη απόδοση-επίδοση αυτού και των «εργαλείων» του…

-Άσχετο;
Είμαι μάλλον ανακουφισμένος, που το σκι δεν είναι πλέον για μένα μέσο «επιβίωσης» και εύχομαι κουράγιο σε αυτούς που ακόμα «την παλεύουν» με την κατάσταση στην χώρα μας…

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

Έ, είπαμε πως αυτά αφορούν εσάς και την προσωπική σας αντίληψη!
Δεν είμαι δα και Πανεπιστημιακός…!

Πηγές βιβλιογραφίας για περισσότερες πληροφορίες (και συμπεράσματα!):

Ø David Lind & Scott P. Sanders- The Physics of skiing.
Ø swix – Why is ice and snow slippery? The Tribo-physics of skiing.
Ø dominatorwax.com – technical education.
Ø chemistryland.com – Liquids, solubility, concentration.
Ø Sliding Friction of Polyethylene on Snow and Ice, Swiss Federal Institute of Technology Zurich 2006

Ευχαριστίες:
Ευχαριστώ το φωτογραφικό πρακτορείο zoom-agence.fr για κάποιες από τις υπέροχες φωτογραφίες που μου προσέφερε, χωρίς άδεια!

Και φυσικά ευχαριστώ το Λενάκι μου που ακόμα με ανέχεται και με διορθώνει, αφού καταφέρνει να βγάλει νόημα από τα «σκιερόλογά» μου και που χωρίς αυτό θα έγραφα με ορολογίες
«αγγλο – ελληνο – σκιεριστικές» και με λέξεις τόσο δυσκολονόητες σε ανθρώπους που ομιλούν σωστά την Ελληνική γλώσσα, που μόνο εγώ και κάποιοι άλλοι του «χώρου» μας θα νομίζαμε πως έχουμε καταλάβει…

Σύντομο συστατικο-χιουμοριστικό βιογραφικό (για την Ιστορία γιατί γερνάω και ξεχνάω πολύ τελευταία!):

·         Το 1967 με γέννησε με χαρά (που να’ξερε…) η μαμά μου στη Βέροια!
·         1985-1991 σπούδασα «προπονητής» Αλπικού σκι στην Βουλγαρία (τρομάρα μου…)
·         1991-1992 ήμουν προπονητής του ΣΧΟ Βέροιας (α, ρε πατρίδααα…).
·         1995-2004 προπονητής του ΣΧΟ Έσπερος Θες/νικης (ζήτωωω!).
·         Το 2004 και για 8 μήνες, 13 ώρες, 24’ και 58’’ ανέλαβα κατόπιν «πιέσεως» τεχνικός σύμβουλος του Αλπικού σκι της Ελληνικής Ομοσπονδίας Χιονοδρομίας (με «μέσον»!), αλλά τελικά παραιτήθηκα πριν καν τελειώσει το συμβόλαιό μου (πάλι με «μέσον»!), αν και οι φήμες λένε πως με απολύσανε, αφού δεν έκανα για τη δουλειά…
·         2005-2008 προπονητής στην κατηγορία Π1-Κ1 του ΕΟΣ Βόλου (έμαθα πολλάάά!!!).
·         2008-2009 προπονητής στην κατηγορία Π2-Κ2 του ΕΟΣ Θες/νικης (ουφ, εμπειρία και αυτή…).
·         2010 μέχρι σήμερα είμαι «λιγούρης», κάνω σκι μόνο στις σχολικές διακοπές και το υπόλοιπο διάστημα κάνω «νοερή εξάσκηση», εργάζομαι και πίνω ρακές (συχνά δε, με maalox) στην Κρήτη!

Μίλτος Χειμωνίδης Ιανουάριος 2012
e-mail: miltos.thethiti@gmail.com
– – – – – – –

Πηγή για όλα τα μηνύματα: skibuster.blogspot.gr